LEX CZARNEK - co zakłada ustawa? Dlaczego budzi kontrowersje? [AKTUALIZACJA]

Aktualizacja 2.03 - Lex Czarnek zawetowane

W środę, 2. marca prezydent Andrzej Duda podjął decyzję o zawetowaniu projektu nowelizacji prawa oświatowego nazywanego potocznie "Lex Czarnek". Prezydent stwierdził, że choć w ustawie widział rozwiązania, które jego zdaniem powinny być wdrożone, miał też zastrzeżenia do dokumentu. Podkreślił, że w obecnej sytuacji, w związku z sytuacją w Ukrainie, najważniejsza jest kwestia obronności. Lex Czarnek zostało wiec zawetowane, by można było się skupić na najistotniejszych kwestiach. O tym, czym jest Lex Czarnek przeczytacie w dalszej części artykułu.

Czym jest Lex Czarnek?

Lex Czarnek - ustawa wzbudzała kontrowersje od samego początku! Projekt dokumentu zakładał rozszerzenie uprawnień kuratorów oświaty. Minister Przemysław Czarnek (od którego nazwiska wzięła się potoczna nazwa przepisów) i jego resort przekonywali, że chodzi wyłącznie o usprawnienie funkcjonowania szkół w Polsce. Odmiennego zdania były środowiska nauczycielskie i aktywiści związani z oświatą. Twierdzili, że Lex Czarnek pozwoli Ministerstwu Edukacji i Nauki ściśle kontrolować poszczególne placówki edukacyjne. Miałoby to odbierać władzę samorządom i doprowadzać do sytuacji, w której w procesie kształcenia realizowane będą przekonania rządzących. Tego zdania był między innymi Związek Nauczycielstwa Polskiego, który Jeszcze w lipcu 2021. roku ostrzegał, że szykowane zmiany są groźne dla uczniów i uczennic, nauczycieli oraz rodziców. Co zakłada ustawa Lex Czarnek? O tym w dalszej części artykułu.

Lex Czarnek - ustawa rozszerza uprawnienia kuratorów

Czym jest Lex Czarnek? Mówiąc najprościej, to projekt ustawy reformującej prawo oświatowe. Dokument przewiduje rozszerzenie uprawnień kuratoriów oświatowych. Pośrednio daje to rządowi większą kontrole nad kształtem nauczania w Polsce, ponieważ kuratorzy powoływani są przez MEiN. Lex Czarnek daje im między innymi możliwość wpływania na wybieranie i odwoływanie dyrektorów poszczególnych placówek. Szczegółowo opisujemy to w dalszej części artykułu.

Dostęp do dokumentacji szkół i wizytacje

W myśl przepisów szkoły byłyby też zobowiązane do natychmiastowego udostępnienia kuratorom dokumentacji placówki i umożliwienia wizytacji prowadzonych zajęć. Miałoby się to odbywać w ramach czynności nadzorujących kuratora.

Lex Czarnek - kuratorzy z większymi możliwościami w kwestii powoływania i odwoływania dyrektorów

Ustawa Lex Czarnek ogranicza władzę samorządów nad szkołami na rzecz kuratoriów oświaty. Ma to duże znaczenie w kwestii wyboru dyrektora szkoły. Dokument przewiduje większą wagę głosu kuratora przy rozstrzyganiu konkursów na dyrektora. W przypadku, gdy konkurs nie wyłoni odpowiedniej osoby, kolejny kandydat będzie musiał uzyskać pozytywną opinię kuratora.

Dyrektorów niespełniających wymogów kuratoriów będzie zaś łatwiej zwolnić. Kuratoria będą mogły wnioskować do organów odpowiedzialnych za konkretną szkołę (samorządy) o odwołanie dyrektora, który nie spełnia zaleceń. W takim wypadku nie będzie konieczne wypowiedzenie - dyrektor mógłby tracić posadę nawet w trakcie roku szkolnego.

Lex Czarnek - zajęcia pozalekcyjne i inne wydarzenia pod okiem kuratorów

Przepisy przygotowane przez MEiN rozszerzają też nadzór nad wydarzeniami i zajęciami pozalekcyjnymi w szkołach. Dyrektorzy zobowiązani byliby do uzyskania szczegółowych informacji od instytucji pozarządowych chcących zorganizować warsztaty i zajęcia w placówce. Wraz z wnioskiem o zgodę na ich przeprowadzenie musiałyby zostać przekazane kuratorom.

Środowiska nauczycielskie protestują przeciwko Lex Czarnek

Rządzący i sam minister Czarnek przekonują, że ustawa będzie miała pozytywny wpływ na szkolnictwo. Organizacje związane z oświatą zdecydowanie sprzeciwiają się jednak nowym przepisom. W grudniu 2021 roku zorganizowano protest podczas drugiego czytania projektu w połączonych komisjach edukacji i obrony narodowej (ustawa dotyczy też szkół mundurowych). Ogólnopolska manifestacja odbyła się pod hasłem "Pogrzeb Polskiej Edukacji". Wówczas prace nad dokumentem przeniesiono na styczeń 2022. Komisje ponownie zebrały się na pierwsze czytanie nowelizacji we wtorek, 4. stycznia. Tym razem projekt został przyjęty, co umożliwia jego dalsze procedowanie. Tego dnia również odbyły się protesty. W ramach inicjatywa Wolna szkoła, wolni ludzie, wolna Polska zrzeszającej organizacje oświatowe i aktywistów odbyła się manifestacja przed budynkiem Sejmu. Dzień wcześniej na drzwiach 16. kuratoriów oświaty w Polsce pojawiły się 3 tezy następującej treści:

• Edukacja i równy do niej dostęp to filary demokracji, a zmiany systemowe nie mogą odbywać się w niedemokratyczny sposób, z lekceważeniem sprzeciwu mniejszości parlamentarnej i strony społecznej.
• Edukacja wymaga reformy, która zapewni Polsce warunki rozwoju cywilizacyjnego. Taka reforma musi być poprzedzona wielośrodowiskowym namysłem i debatą nad kierunkami zmian i wypracowaniem ich. Wszystkie zainteresowane środowiska społeczne i polityczne muszą stworzyć edukacyjną umowę społeczną.
• LexCzarnek nie służy ani dobru ucznia, ani rozwojowi cywilizacyjnemu Polski.