Spis treści
- Tango - Sławomir Mrożek: najważniejsze informacje
- Tango - Sławomir Mrożek: streszczenie
- Tango - Sławomir Mrożek: opracowanie
- I na koniec kilka słów dla ambitnych
Na koncie Mrożka jest wiele dzieł, ale to „Tango” okrzyknięto jego najsłynniejszym utworem. Dramat przetłumaczono na ponad dwadzieścia języków i wystawiano na deskach zagranicznych teatrów, choć Mrożek poruszał w nim realia życia polskiego. Sam pisarz nie od razu stał się rozchwytywanym artystą. Zadebiutował dopiero w wieku czterdziestu siedmiu lat, i to jako rysownik. Jednak nie przeszkodziło mu to w realizowaniu pasji pisania. Stał się przykładem dla młodych, ponieważ zaczął tworzyć późno, ale dość szybko osiągnął sukces. Z resztą nie on jeden. Michał Anioł wyrzeźbił „Pietę”, gdy miał siedemdziesiąt osiem lat, a Leonardo Da Vinci miał ponad sześćdziesiąt, gdy malował „Mona Lizę”. Można? Oczywiście, że można!
Jednak bez podstawowej wiedzy o literaturze ani rusz. Aby błysnąć przed nauczycielami, zapytaj rodziców lub dziadków, jak żyli w latach sześćdziesiątych. Pomoże ci to w lepszym zrozumieniu realiów i problemów społecznych, z którymi mierzyli się bohaterowie „Tanga”.
Przeczytaj albo posłuchaj tego nagrania do końca, a dowiesz się, co oznacza tytuł dzieła Sławomira Mrożka oraz czego może oczekiwać od ciebie nauczyciel, pytając o znajomość tej lektury.
Tango - Sławomir Mrożek: najważniejsze informacje
Akcja utworu przeniesie cię w lata sześćdziesiąte do mieszkania nietypowej rodziny wielopokoleniowej. Lokal zamieszkują: Eugenia i Eugeniusz, czyli bardzo nowoczesna babcia i jej brat nazywany wujem oraz córka Eugenii – Eleonora z mężem Stomilem i synem Arturem, który jest głównym bohaterem „Tanga”, ale o tym później. W mieszkaniu są też inni bohaterowie, między innymi Ala – kuzynka Artura oraz tajemniczy pan Edek, który jest stałym bywalcem domu i jak się okazuje, również kochankiem Eleonory. O tak! Jeśli chodzi o relacje miłosne, to „Tango” aż kipi od zawiłości w kontaktach międzyludzkich. Biedny Artur dowiaduje się o wszystkim ostatni. I choć chciałby naprawić świat, to jak grochem o ścianę. Sprośna rodzinka jest oporna na wszelkie zmiany.
Przypomnij sobie jeszcze raz bohaterów: Eugenię, Eugeniusza, Eleonorę, Stomila, Artura, Alę i Edka. To jedyne osoby w „Tangu”, dlatego dobrze je zapamiętaj. Przejdźmy teraz do właściwego streszczenia. Dowiesz się, o co tak naprawdę chodzi w tym dramacie.
Tango - Sławomir Mrożek: streszczenie
Akt I. Akcja rozgrywa się w mieszkaniu, a konkretnie w dużym pokoju. Rozwój wydarzeń poprzedzają barwne opisy. Wygląd lokalu przypomina bardziej starą graciarnię niż przytulne wnętrze domu. Walające się sprzęty to nie jedyna ozdoba. Sercem pokoju jest stół, przy którym bohaterowie: Eugenia, Eugeniusz i Edek, rozgrywają partyjkę w karty. Panujący w domu chaos nie jest dla nich niczym szczególnym, ale za to bardzo przeszkadza wnukowi Arturowi, który słynie z zamiłowania do porządku. Gdy niepostrzeżenie wchodzi do pokoju, oburza się zachowaniem domowników i postanawia wymierzyć im karę.
Eleonora, która pojawia się znienacka, daje Arturowi do zrozumienia, że bardzo dobrze zna Edka, a granie w karty to przecież fajna rozrywka. O gościu przybyłym do domu wypowiada się w samych superlatywach, uświadamiając mu, że jej relacje z Edkiem są bardziej zażyłe, niż do tej pory myślał. W pokoju pojawia się także ojciec. Poruszony awanturą próbuje rozmawiać z synem o tradycjach i obowiązujących konwenansach, ale oporu Artura do nowoczesności nie sposób przełamać. Oliwy do ognia dolewa wujek Gienek, który przyznaje, że żywi niechęć do Edka. Czarę goryczy przelewa fakt, że wnuk wcale nie planuje kariery artystycznej. Zamierza studiować medycynę, ponieważ daje ona zawód „na poziomie”.
W pokoju zjawia się też Ala – kuzynka Artura, ale nie ma okazji wziąć udziału w dyskusji, ponieważ tata Artura wpada na pomysł, by pokazać domownikom swój nowy spektakl teatralny. Chce, jak to nazywa, wstrząsnąć publicznością i można powiedzieć, że nawet mu się to udaje. Gdy porusza pacynkami stworzonymi na podobieństwo Adama i Ewy, ciszę przerywa huk, po którym gaśnie światło. Rozdrażniony Artur wygania wszystkich z pokoju, zostając sam na sam z Alą. Wychodzący, wujek Eugeniusz oferuje mu wsparcie i pomoc w powrocie do dawnych zasad.
Akt II. Trwa noc. Wujek Gienek przychodzi do Artura, żeby zdać mu relację z rozkładu zajęć wszystkich domowników. Po jego wyjściu Artur spotyka się z Alą. Proponuje dziewczynie małżeństwo, ponieważ uważa, że to zmusi jego rodzinę do powrotu do tradycji. W jego mniemaniu wiąże się z tym wiele korzyści dla dziewczyny, ale powinna być ona zdecydowana i pewna wyboru. Próbuje ją też pocałować, co bardziej przypomina brutalny i nieprzemyślany atak, za co chłopak przeprasza. Robi to pod wpływem lekkiego nacisku, bo obydwoje zostają przyłapani przez snującego się po mieszkaniu Edka. I mimo że Ala dalej prowokuje Artura, ten nie daje się namówić na nocne igraszki. Twierdzi, że jego zachowanie było jedynie lekcją, która miała pokazać, że kobiet nie wolno traktować wyłącznie jako obiektów seksualnych. Wygania ją z pokoju, aby przemyślała propozycję zamążpójścia.
Po spotkaniu z Alą, Artur idzie do ojca i informuje go o romansie matki z Edkiem. Choć Stomil nie wierzy w jego opowieści, to podbuntowany przez syna próbuje przyłapać Eleonorę na zdradzie. Wcześniej syn nazywa go rogaczem i pantoflarzem. Ojciec bierze rewolwer, aby zabić nieproszonego gościa i dość długo wyczekuje pod drzwiami na nadarzającą się ku temu okazję. Próba zdemaskowania żony kończy się fiaskiem i zamiast wymierzyć sprawiedliwość, siada do gry w karty. Zdenerwowany rozwojem wydarzeń Artur wyciąga broń z kieszeni ojca i próbuje sterroryzować rodzinę. Nakazuje im przejście do salonu, a na strażnika wyznacza wujka. Eugeniusz zgadza się, ponieważ, mimo obecnej w mieszkaniu nowoczesności, jest wierny starej epoce.
W salonie pojawia się także Alicja, która pod wpływem nacisków, godzi się wyjść za Artura. Błogosławieństwa ma udzielić im babcia Eugenia. Choć nie chce tego robić, zmuszona przez wnuka, zgadza się na nietypowy ślub.
Akt III. Przygotowania do ślubu. Odświętnie ubrana rodzina pozuje do zdjęć, które mają być pamiątką ślubną dla Artura i Ali. Nawet mieszkanie wygląda inaczej. Panuje w nim ład i porządek. Ubrana w suknię panna młoda czeka na swojego wybranka. Nie wie, że Artur ma inne plany. Jest pewna, że załatwia formalności na mieście. Tymczasem pan młody zjawia się pijany i przeprasza zebranych za swoje pomyłki. Uznał, że świat można zmienić jedynie przy pomocy idei, a nie formy.
Wylewne przeprosiny bohatera zostają przerwane przez tragedię. Babcia Eugenia oświadcza nagle, że zaraz umrze. Wywołuje to poruszenie wśród wszystkich domowników, lecz nie u Artura. Pijany uznaje, że jest to doskonała okazja do zmiany otaczającego go świata. Swoją tezą oburza najbliższych, ale nie przejmuje się nimi nawet wtedy, gdy babcia faktycznie umiera. Cała ta sytuacja sprawia, że poszczególni członkowie rodziny zaczynają się źle czuć. Stomil, ojciec Artura, wyznaje żonie, że wie o jej romansie.
Artur chce, żeby Edek zabił Eugeniusza. Uważa, że sam jest ponad wszystkimi i teraz to on będzie sprawował władzę nad rodziną. Nie spodziewa się, że Edek uwiódł Alę i ci dwoje romansowali tego właśnie ranka. Dowiedziawszy się o tym, Artur wpada w złość. Chcąc zabić Edka, sam staje się jego ofiarą. Tuż przed śmiercią wyznaje Alicji miłość, ale jest już za późno na jakiekolwiek działania.
Edek, widząc, że to on ma szansę sprawować teraz rządy, nie daje się wygonić z mieszkania. Uważa, że jest najsilniejszy i może panować nad wszystkimi, co też czyni. Zakłada marynarkę zmarłego Artura i nakazuje włączyć przyniesiony przed chwilą magnetofon. Wspólnie z Eugeniuszem tańczy tytułowe tango.
To już koniec streszczenia, ale nie istotnych dla ciebie informacji. Podsumujmy je, żebyś wiedział, na czym możesz się oprzeć, gdy nauczyciel będzie zadawał pytania związane z tym utworem.
Tango - Sławomir Mrożek: opracowanie
Jak już zdążyłeś się pewnie zorientować, „Tango” Mrożka to dramat – rodzaj literacki, którego akcja ma bardzo dynamiczny przebieg. W dramacie nie ma narratora. Pełno w nim za to dialogów, monologów i didaskaliów. Te ostatnie to wskazówki ze strony pisarza, z których można dowiedzieć się wszystkiego o głównych bohaterach.
W „Tangu” znajdziesz też elementy groteski, ponieważ realia tam przedstawione są pokazane w prześmiewczy i przeczący zdrowemu rozsądkowi sposób. W utworze przeważa paradoks w połączeniu z mieszaniną stylów, na przykład nawiązaniem do Biblii i potocznymi rozmowami. Możesz zatem powiedzieć, że „Tango” to dramat groteskowy. Składa się z trzech aktów, a jego akcja rozgrywa się w latach sześćdziesiątych, w ciągu zaledwie dwudziestu czterech godzin, w mieszkaniu należącym do wielopokoleniowej rodziny.
Wróćmy jeszcze raz do głównych postaci i podsumujmy ich znaczenie w tym utworze:
- Artur to młody buntownik szukający własnej drogi życia. Brzmi znajomo, prawda? Kto z nas się nie buntuje przeciwko stawianym przez rodziców warunkom? Artur jest zły i niezadowolony z otaczającej go wolności. Chce jasnych i klarownych zasad, ponieważ męczy go chaos i bałagan we własnym domu. Osamotniony i bardzo wrażliwy jest typowym bohaterem romantycznym, który niczym Konrad z mickiewiczowskich „Dziadów” chciałby zmienić świat. Niestety podjęte przez niego działania zaowocowały klęską i skończyły się śmiercią;
- Alicja – to osiemnastoletnia kuzynka rodziny Stomila. Niezdecydowana i egoistyczna. Zdradziła Artura przed ślubem, co spowodowało jego załamanie i popchnęło do próby zabicia Edka. Jak już wiesz, próby nieudanej.
- Eugenia – nowoczesna babcia. Ubrana w kwiecistą suknię, trampki, na głowie ma dżokejkę. Kocha hazard. O babci Gieni możesz powiedzieć, że była panią, która nie akceptowała upływu czasu i ignorowała wszelkie konwenanse.
- Eugeniusz – nazywano go wujciem, bo był uległy i bezpretensjonalny. Choć sprzeciwiał się panującym w domu zasadom, nie umiał wyrazić swojego zdania. Bardzo szybko poddał się władzy Edka, co świadczy o jego nieudolności.
- Stomil – artysta, który czuł się niespełniony. Tata Artura. Za czasów młodości buntował się przeciwko jakimkolwiek zasadom. Chciał pozostać nowoczesny. Mrożek nie napisał, co się potem z nim stało;
- Eleonora – matka Artura i żona Stomila. Kochanka prostaka i chama Edka, który okazał się żądny władzy. W dramacie Mrożka była postacią poboczną.
Mrożek nie byłby sobą, gdyby w tym dramacie nie poruszył wielu wątków naraz. Jakie wątki są w „Tangu”? Wsłuchaj się uważnie, żebyś niczego nie pominął.
- wątek społeczno-obyczajowy – dotyczy wolności, która odzyskana, jest jedną z przyczyn nieszczęścia społeczeństwa. Mrożek opisuje ją w dość nietypowy sposób. Według niego świat stanął na głowie, a rezygnacja z ustanowionych wcześniej zakazów doprowadziła do zniewolenia.
- wątek pokoleniowy – konflikt pokoleń to jeden z głównych tematów tego dramatu. Ukazuje życie rodziny, która zbuntowała się przeciwko wszelkim zasadom i tradycjom, co dla niektórych młodych okazuje się nie do zniesienia. Ważną rolę odgrywa sama rodzina, ponieważ relacje domowników są krótko mówiąc: słabe.
- wątek polityczny – jest zauważalny w osobie Artura, który chciałby przywrócić dawny ład i porządek poprzez przymus, ale dość szybko zostaje obalony przez chamskiego Edka. Podporządkowanie się prostakowi jest symbolem posłuszeństwa, które było modne w systemie totalitarnym;
- wątek moralny – utwór stanowi swego rodzaju przestrogę przed działaniami, które doprowadzają do upadku tradycji i norm moralnych.
W „Tangu” Mrożka pojawia się też motyw sztuki, która wydaje się nierozumiana i traktowana przez ludzi jako rzecz niepotrzebna. Poza tym są tam również motywy zdrady, tańca, buntu, śmierci i prostaka.
I na koniec kilka słów dla ambitnych
Jeśli chcesz się wyróżnić w szkole, powinieneś zapamiętać jeszcze kilka faktów. „Tango” powstało w tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym czwartym roku i było pierwszym utworem Mrożka napisanym po jego wyjeździe z kraju. Opublikowano je w miesięczniku „Dialog”, a rok później wystawiono na deskach teatrów w trzech różnych miastach: Warszawie, Bydgoszczy i Belgradzie. Sukces osiągnęło jeszcze wielokrotnie, co uczyniło z Mrożka niezwykle popularnego pisarza. Jego twórczość porównywano do prac Witkacego, które miały taki sam prześmiewczy charakter.
Mrożek nazwał utwór „Tangiem” wcale nie przypadkiem. Na nazwę tańca autor zdecydował się, ponieważ był to jeden z elementów rozrywki należący do zakazanych. Figury w tangu uważano za zbyt wulgarne, dlatego nie wolno było wykonywać ich na europejskich salonach. Słowo miało mieć wydźwięk symboliczny i odzwierciedlać zwycięstwo większości społeczeństwa nad osobami, które chciały powrotu do dawnych tradycji.
Co ciekawe, w „Tangu” widać podobieństwo do „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego. Wspólnym wątkiem jest motyw ślubu, który w „Weselu” stanowi jeden z głównych elementów konstrukcji całego dzieła. W „Tangu” zaś ślub jest motywem decydującym o wymowie utworu. Dla Wyspiańskiego ślub i tytułowe wesele są pretekstem do porównania zachowań wśród chłopów i inteligencji żyjących na przełomie dwudziestego wieku. U Mrożka ma nieco inne, bardziej wymowne znaczenie. Polski rysownik potraktował ślub jako pewnego rodzaju przełom, który daje możliwość powrotu do dawnych tradycji i wyższych wartości.
Nie bez znaczenia jest też motyw tańca, który pojawia się w obu dziełach. Zarówno w jednym, jak i drugim utworze, ma on znaczenie symboliczne. U Wyspiańskiego chocholi taniec świadczy o bezsilności narodu polskiego, z kolei u Mrożka jest wyrazem zwycięstwa chaosu nad porządkiem.
