Obdarowywanie się prezentami na Boże Narodzenie jest dziś nieodłączny element świątecznej tradycji – wzbudza radość, buduje relacje i podkreśla wyjątkowość bożonarodzeniowych chwil. Jednak geneza, od której wziął się ten zwyczaj jest bardziej złożona, niż mogłoby się wydawać. Aby w pełni ją zrozumieć, trzeba cofnąć się w czasie do starożytnych zwyczajów i symboli, które ukształtowały współczesny rytuał świątecznych podarunków.
Starorzymskie tradycje Saturnaliów
Zwyczaj gwiazdkowych prezentów wywodzi się z czasów starożytnego Rzymu. Podczas Saturnaliów, święta ku czci Saturna - boga rolnictwa i urodzaju - Rzymianie organizowali uczty, wymieniali się drobnymi podarunkami i świętowali w atmosferze radości oraz wspólnoty. Popularne wówczas prezenty, takie jak figurki gliniane, świece czy drobne upominki, miały symbolizować dobre intencje i pomyślność w nadchodzącym roku.
Święty Mikołaj naprawdę istniał
Początki chrześcijańskiego obdarowywania wiążą się z postacią św. Mikołaja, biskupa z Miry (dzisiejsza Turcja). Żył on na przełomie III i IV wieku i zasłynął z niezwykłej hojności wobec biednych. Jedna z najbardziej znanych opowieści mówi o tym, jak Mikołaj potajemnie wrzucił sakiewki z pieniędzmi przez komin do domu biednego mężczyzny, ratując jego córki przed ubóstwem. W ten sposób narodziła się legenda, która przez wieki ewoluowała, dając początek postaci Świętego Mikołaja – dobroczyńcy przynoszącego prezenty dzieciom.
Dary Trzech Króli
Trzej Królowie dołożyli swoje trzy grosze do dzisiejszej tradycji wręczania bliskim świątecznych upominków. A właściwie, znacznie więcej, niż trzy grosze - mały Jezus otrzymał od nich złoto, kadzidło i mirrę. Każdy z tych podarunków miał głębokie znaczenie. Złoto symbolizowało królewską godność, kadzidło - boskość, a mirra - zapowiedź cierpienia i śmierci. Ten gest stał się w chrześcijańskiej tradycji inspiracją do obdarowywania bliskich właśnie w okresie świątecznym.
Gwiazdkowe prezenty w czasach nowożytnych
W średniowieczu prezenty były wręczane głównie dzieciom, a postać świętego Mikołaja stawała się coraz bardziej popularna w Europie. W Niemczech, Niderlandach czy Francji łączył on elementy lokalnych wierzeń z chrześcijaństwem. Natomiast nowoczesna tradycja wręczania prezentów w obecnej formie zaczęła kształtować się w XIX wieku. Ogromny wpływ miały na nią literatura oraz rozwój rodziny jako centrum życia społecznego. Popularność dzieł takich jak “Opowieść wigilijna” Charlesa Dickensa wpłynęła na postrzeganie świąt jako czasu wspólnoty i miłości, w którym prezenty stały się symbolem wzajemnej troski.
Prezenty dziś - efekt konsumpcjonizmu i reklam, czy gest miłości?
XX wiek przyniósł dalsze zmiany w tej starej jak świat tradycji. Rozwój handlu i marketingu, w tym kampanie reklamowe takich marek jak np. Coca-Cola, ugruntowały obraz Świętego Mikołaja jako pogodnego staruszka w czerwonym stroju. Wręczanie prezentów stało się powszechną praktyką, niezależnie od statusu majątkowego czy miejsca zamieszkania.
Choć często mówi się o komercjalizacji świąt, warto pamiętać, że w sercu tej tradycji nadal tkwią dawne wartości – miłość, życzliwość i pragnienie dzielenia się z innymi. Dziś, niezależnie od tego, czy prezenty są drobne, czy wystawne, towarzyszy im ten sam duch, który od wieków sprawia, że święta są tak magiczne.
