Romantyczność, ballady - Adam Mickiewicz: streszczenie, opracowanie, interpretacja, PODCAST

Spis treści

1. Adam Mickiewicz - ballady i Romantyczność
2. Adam Mickiewicz - ballady: streszczenie
3. Romantyczność, ballady - interpretacja i opracowanie

Adam Mickiewicz to poeta epoki romantyzmu. Był nie tylko autorem wielu wybitnych dzieł, ale także działaczem politycznym i nauczycielem akademickim. Urodził się w tysiąc siedemset dziewięćdziesiątym ósmym roku na terenach dzisiejszej Białorusi. Mieszkał tam do wczesnej młodości. Potem dużo podróżował. Gdy odkryto, że działa w tajnym zgromadzeniu młodzieżowym, został karnie zesłany do Rosji. Nie przeszkodziło mu to w kontynuowaniu pisarskiej pasji. Dzięki swoim utworom Mickiewicz zyskał duże uznanie. Zaczęto zaliczać go do grona Trzech Wielkich Wieszczów. Trójcę tę tworzył razem z Juliuszem Słowackim i Zygmuntem Krasińskim.

Cykl ballad powstał w tysiąc osiemset dwudziestym drugim roku i był to debiut pisarski Mickiewicza. Napisał wtedy dwa tomy poezji, z których pierwszy stał się przełomowym dziełem w literaturze. To właśnie Mickiewicz zapoczątkował nurt romantyczny, który był oparty na zwyczajach ludowych. Po publikacji tomików i pierwszym sukcesie nie próżnował. W następnych latach wydano jego kolejne dzieła. Były to „Dziady”, „Pan Tadeusz”, „Konrad Wallenrod” oraz „Sonety Krymskie”.

Adam Mickiewicz - ballady i Romantyczność

„Ballady i romanse” Mickiewicz napisał, będąc w Wilnie. Pierwszy tom był zbiorem czternastu utworów, które traktowały o wierzeniach ludu, tradycjach i zasłyszanych legendach. Mickiewicz był zafascynowany podaniami ludowymi i obyczajami prostego człowieka, dlatego uparcie dążył do ich spisania i opublikowania. Chciał je odwzorować możliwie jak najwierniej. W swoich balladach bardzo mocno zaakcentował obecność sił nadprzyrodzonych, szczególnie w kontekście pojmowania winy i kary. Według poety nie było winy bez kary, a sprawiedliwość wymierzali umarli.

Ballada jest gatunkiem literackim, który łączy w sobie cechy liryki i epiki. Pierwotnie uchodziła za utwór śpiewany, obecnie jest utworem poetyckim napisanym stylem wierszowanym. Podzielona na strofy opowiada jedną z ludowych legend lub ważne wydarzenie historyczne. Główną rolę w balladach odgrywa jednostka, jej uczucia i emocje oraz doświadczenia życiowe. Wiersz jest pełen wyrażeń poetyckich, które mają podkreślić nastrój towarzyszący opowieści. 

Adam Mickiewicz nie był jedynym autorem ballad. Utwory tego typu pisali również inni znani poeci: Bolesław Leśmian, Kazimierz Tetmajer, Julian Tuwim i Leopold Staff. W kompozycji ballad nieustannie pojawiały się nowe elementy. Bohaterami niektórych byli zwykli ludzie. Z czasem znalazły się tam nawet elementy groteski.

Mickiewicz stworzył wiele ballad i romansów, ale my zajmiemy się tylko wybranymi, ponieważ nie wszystkie są omawiane w szkole. Streścimy ci zatem: „Romantyczność”, „Pierwiosnek”, „Lilie”, „Powrót taty”, „Świteź”, „Świteziankę”, „Panią Twardowską” oraz „Rybkę”. Jeśli jesteś gotowy, to usiądź wygodnie i dobrze się wsłuchaj. Na pewno nie będziesz się nudził, bo są to naprawdę niewiarygodne historie.

Adam Mickiewicz - ballady: streszczenie

Romantyczność. Rzecz dzieje się w małym miasteczku. Mieszka w nim Karusia. Dziewczyna straciła swojego ukochanego i wydaje się, że z rozpaczy postradała zmysły. Stoi na rynku i woła zmarłego. Choć pozostali mieszkańcy go nie widzą, wierzą, że jest on tam rzeczywiście obecny. Wiedzą, że Jasieniek, bo tak ma na imię ukochany, bardzo kochał Karusię za życia i na pewno by jej nie opuścił, dlatego zbierają się wokół dziewczyny, żeby ją wesprzeć. Na rynku pojawia się też starzec, ale ma on nieco inne poglądy. Nie wierzy w brednie, które opowiada ludność zamieszkała w miasteczku. Uważa, że rzekoma obecność zmarłych to jedynie zabobon i szydzi z Karusi, ale narrator jest po stronie dziewczyny. Swoją decyzję argumentuje wiarą i uczuciem, które potrafi czynić cuda.  

Pierwiosnek. To opowieść o kwiatku, który zwiastuje nadejście wiosny. Świadkiem naocznym narodzin pierwiosnka jest narrator, który postanowił podzielić się z ludźmi tą opowieścią. Między nim a kwiatkiem dochodzi do rozmowy na temat początków czegoś nowego i niezapomnianego. 

Lilie. Bolesław Śmiały wydał rozkaz kary śmierci obejmujący wszystkie niewierne żony swoich żołnierzy. Jedna z żon złamała zakaz czystości i zdradziła męża, gdy ten walczył na wojnie. Ponieważ nie chciała się przyznać do tego, co zrobiła, postanowiła zabić męża i od razu go pochować. Na jego grobie zasiała lilie. Nie wiedziała, że mąż po powrocie widział się ze swoimi braćmi, więc są oni zdziwieni jego nieobecnością w domu. Mają nadzieję, że zgubił się po drodze i dotrze lada dzień. Na niewierną żonę pada blady strach i udaje się do pustelnika po poradę. Starzec uspokaja kobietę. Przecież o jej zbrodni wie tylko mąż, a ten już nie żyje. Zresztą bracia z czasem o nim zapomną. Tak też się dzieje. Widząc, że brat nie wraca, niespodziewanie obaj proszą kobietę o rękę. Niewiast umie podjąć decyzji samodzielnie, dlatego prosi braci, aby każdy z nich zaplótł wieniec. Ten, którego będzie piękniejszy, zostanie mężem. Niewierna żona nie pomyślała, że bracia zerwą lilie z grobu zabitego i stanie się nieszczęście. Gdy tylko dokonała wyboru, ziemia, na której znajdowała się pobliska cerkiew, zadrżała gwałtownie. To zamordowany małżonek przybył, aby dokonać zemsty. Nagle wszyscy zapadli się pod ziemię.

Powrót taty. W jednym z miasteczek żywot wiedzie rodzina z dwojgiem dzieci. Ojciec jest kupcem, matka zaś zajmuje się domem. Martwi ją, że mąż dość długo nie wraca z dalekiej podróży i postanawia poinformować o swoich rozterkach dzieci. Mówi, że na tatę może czekać wiele niebezpieczeństw. Wymienia rozlane rzeki, zabójców oraz groźne dzikie zwierzęta i prosi o modlitwę w intencji ojca. Nakazuje dzieciom, aby udały się na wzgórze za miastem, gdyż jest tam święty obraz, który może pomóc w szczęśliwym powrocie taty do domu. Posłusznie wykonują polecenie matki i gdy docierają na miejsce, gorliwie modlą się pod obrazem. Pacierze zakłóca powóz, który należy do ojca. Radość dzieci nie ma granic, ale są to chwile ulotne, ponieważ na ich drodze staje dwunastu zbójców. Ich zamiarem było okraść kupca ze wszystkiego, co posiada, ale herszt bandy niespodziewanie tego zabrania. Dostrzega, że ojciec spotyka dzieci i że one gorliwie się modlą o jego bezpieczny powrót. Jest przejęty ich zachowaniem, dlatego prosi, aby odmówiły pacierze także i w jego intencji. Następnie odjeżdża, zabierając ze sobą swoich towarzyszy.

Świteź. Akcja utworu rozpoczyna się sielskim opisem ciemnego boru, którego pięknem może się zachwycić każdy człowiek. W borze jest jezioro, w którego miejscu znajdował się gród litewski. Jego mieszkańców zebrano na naradę i poproszono o wsparcie w walce z carem. Zrobił to osobiście książę Mendog. Mężczyźni zgodzili się pomóc księciu, ale byli zmuszeni zostawić kobiety same. Wtedy na ich miasto napadła Ruś. Mieszkanki nie chciały się dobrowolnie oddać innym mężczyznom, więc podjęły decyzję o samobójstwie i zniszczeniu wszystkich bogactw, jakie posiadały. Z ich pomysłem nie zgadzała się córka Tuhana, która gorliwie modliła się do Boga z prośbą o wstawiennictwo w tej sprawie. Bóg spełnił jej prośbę i na miasto zesłał biel oraz miękkość. Ludzie stali się ziołami i kwiatami, gród zaś jeziorem przykuwającym uwagę. Niestety niektóre kwiaty były trujące. Wszyscy żołnierze cara doświadczyli ich mocy.

Świtezianka. Dwoje młodych ludzi nad brzegiem Świtezi przysięga sobie dozgonną miłość. Chłopak obiecał dziewczynie, że nigdy jej nie zdradzi. Ponieważ ta nie wierzyła mu zbytnio, postanowiła go przetestować i zmieniła się w piękną kobietę. Chłopak nie dotrzymał danego słowa i uległ nieznajomej. Choć rozpoznał w niej swoją dziewczyną, było już za późno na przeprosiny. Świtezianka nie zamierzała mu wybaczyć. Za karę został wciągnięty przez wir i utonął w rzece. Jego duszę zaklęto w drzewie.

Pani Twardowska. Niejaki pan Twardowski oddał swoją duszę diabłu w zamian za to, że będzie mógł korzystać z jego posług. W podpisanym przez niego cyrografie zawarto zasady transakcji. Diabeł zgodził się spełnić prośby Twardowskiego, ale po wszystkim bohater musi udać się do Rzymu i tam oddać się w ręce diabła. Choć bohater wyraził zgodę na proponowane warunki, to ani myślał się z nich wywiązać. Gdy po siedmiu latach udał się do karczmy o nazwie Rzym, diabeł zjawił się po zapłatę. Twardowski miał jeszcze wtedy trzy życzenia, o które mógł poprosić i zamierzał z nich skorzystać. Najpierw zmusił diabła, aby ten wykąpał się w święconej wodzie, a potem, aby przez rok był mężem jego żony. Twardowska wzbudziła w diable takie przerażenie, że uciekł niepocieszony przez dziurkę od klucza.

Rybka. Dziewczyna, która została uwiedziona, a następnie porzucona, chce popełnić samobójstwo, topiąc się w rzece. Gdy stoi na brzegu, tylko jedna rzecz wywołuje w niej wątpliwości. Wie, że kiedy umrze, jej dziecko zostanie sierotą. Mimo tego nie rezygnuje i rzuca się w wodny wir. W tym samym czasie jej kochanek poślubia księżną i odbywa się huczne weselicho. Przerywa je dopiero płacz dziecka, które sługa niesie i chce oddać matce. Zabiera je na brzeg rzeki, bo tam dziewczynę widziano po raz ostatni. Niestety kobieta już nie żyje, ale słysząc płacz swojego dziecka, wynurza się na powierzchnię, przyjmując postać pół-kobiety i pół-ryby. Sługa, widząc miłość matki do dziecka, decyduje, że będzie je tu przynosił codziennie rano i wieczorem, aby dziewczyna mogła je nakarmić. Któregoś dnia, gdy szedł w stronę rzeki, zauważył swego pana z żoną i nie mógł przejść niezauważony. Postanowił więc poczekać w pobliskich krzakach. Czekał jednak dość długo, a pan nie wracał, dlatego odważył się podejść bliżej. Na brzegu rzeki leżała odzież małżonków, ale ich samych nigdzie nie było widać. Na wodzie zaś zauważył głaz, który przypominał dwa ludzkie ciała. Dziewczyna-ryba zniknęła. 

Prawda, że to bardzo ciekawe historie? Wspominaliśmy wcześniej, że nie będziesz się nudził. Zostań z nami, bo to jeszcze nie koniec. Omówimy dla ciebie problematykę ballad Mickiewicza i zbierzemy w całość najważniejsze fakty. Znajomość fabuły i interpretacja utworów przyda ci się, jeśli chcesz zaimponować swoim nauczycielom.

Adam Mickiewicz jest jednym z najbardziej znanych twórców epoki romantyzmu. Swoimi tomikami poezji, zawierającymi ballady i romanse, dokonał przełomu w polskiej literaturze. Jako pierwszy opublikował wierzenia ludowe i legendy zasłyszane od okolicznych mieszkańców. W swoich utworach stawiał na jednostkę, jej emocje, uczucia i przeżycia. Poruszał tematy życiowe dotyczące winy, kary oraz sprawiedliwości. Zmieszał świat rzeczywisty z siłami nadprzyrodzonymi. Według zapisków autora nie było kary bez winy. Ważnym aspektem w balladach była moralność. Mickiewicz cenił wierność, dotrzymywanie danego słowa oraz szczerość uczuć. W jego balladach to zmarli wymierzali sprawiedliwość osobom fałszywym. Z tomików poezji Mickiewicza czerpali inspiracje także inni autorzy tacy jak Leśmian, Tetmajer, a nawet Borowski. Za każdym razem dodawali do utworu nowe elementy.

Romantyczność, ballady - interpretacja i opracowanie

Pamiętasz początek opracowania, gdy wspominaliśmy o balladzie? Ballada to utwór liryczno-epicki, który został napisany stylem wierszowanym z podziałem na strofy. Narrację i fabułę ballad wzbogacono o barwne określenia poetyckie. Miały one podkreślić charakter tych utworów, nadać im odpowiedni nastrój i emocjonalność. Ich rolą było wzbudzenie ciekawości odbiorcy. Z początku ballady wyłącznie śpiewano, potem zmieniono je na krótkie utwory poetyckie.

Termin ballada pochodzi z języka włoskiego od słowa „ballare”, co w dosłownym tłumaczeniu jest czasownikiem „tańczyć”. Jak już wiesz, utwór nawiązywał do ludowych pieśni, ale gdy odkryli go pasjonaci folkloru, stał się jednym z najbardziej lubianych przez poetów gatunków. Cechą charakterystyczną ballady jest akcja skupiona na jednym wydarzeniu. Mogą być to rodzaje wierzeń, legendy lub plotki zasłyszane od okolicznych mieszkańców.

Ballady romantyczne zawierają nie tylko elementy ludowe. Pełno w nich dialogów między ludźmi a zmarłymi i postaci fantastycznych. Nie są to wyłącznie zjawy i duchy. W niektórych utworach obecne są także nimfy i rusałki, a przyroda jest traktowana jako żywy bohater. Język ballady jest stylizowany na ludowy. Pełno tam gwary i mowy potocznej. Dominują także przysłowia ludowe oraz szereg złotych myśli. Autor utworu nie zawsze pełni rolę narratora, ale jest z nim utożsamiany. 

Mickiewicz był zafascynowany ludowością już od najmłodszych lat. Wiele opowieści słyszał od swojej piastunki i okolicznych mieszkańców. Bardzo chciał je spisać i opublikować, ponieważ nikt przed nim tego nie zrobił. Nie spodziewał się, że zapoczątkuje nową epokę. 

W cyklu „Ballad i romansów” przedstawił wizję świata według człowieka romantycznego. Zadaniem Mickiewicza była to istota myśląca i samodzielnie podejmująca decyzje, ale o jej życiu bardzo często decydowały uczucia. Było to coś nowego, w porównaniu do poprzedniej epoki, w której królował racjonalizm. Kierowano się wtedy wyłącznie rozumem i zmysłami, a nie jak w romantyzmie – uczuciami i duszą. Nie było też tam świata duchów i zjaw, tak wszechobecnych u Mickiewicza i innych autorów tej epoki. W romantyzmie wierzono, że posiadają one nadprzyrodzoną moc i mogą reagować na niesprawiedliwość w świecie rzeczywistym.

Taki obraz postrzegania wykreował Mickiewicz między innymi w „Romantyczności”. Przedstawił w niej dziewczynę, która jako jedyna widzi swojego zmarłego ukochanego. I mimo że na jej drodze staje starzec, którego poglądy pasują do poprzedniej epoki, to i tak mieszkańcy wierzą kobiecie. Wiarę w duchy ma również narrator, który ujawnia się dopiero w połowie utworu. „Romantyczność” nie jest co prawda pierwszą balladą Mickiewicza, lecz należy do tych ważniejszych. Jej fabułę postrzega się jako manifest ideowy.

Balladą, którą Adam Mickiewicz zapoczątkował cały cykl, był „Pierwiosnek”. Obecność kwiatu, jego narodziny i kwitnienie miały być początkiem czegoś nowego. Nasz poeta nie wiedział zapewne, jak prorocze są te słowa.

W utworach romantycznych duże znaczenie miała przyroda. Jest obecna niemal w każdej balladzie Mickiewicza. Ogromną rolę odegrała w „Świtezi”, w której najważniejsze jest jezioro będące niegdyś jednym z grodów litewskich. Bóg zamienił miasteczko w jezioro, ponieważ było ono zajęte przez wroga, a obecne tam kobiety chciały popełnić masowe samobójstwo. To nie jedyny element przyrody. Mieszkańców grodu przemieniono w trujące rośliny. Każdy, kto dotknął kwiatów, umierał. Przekonał się o tym car i jego kompani, ponieważ to oni zaatakowali kobiety, gdy ich mężowie poszli walczyć na front. Oczywiście, jak w każdej balladzie, w tej również nie brak aspektów moralnych. Śmierć wrogich Rusinów była karą za przewinienia.

Elementy przyrody są obecne również w „Świteziance”, choć to ballada o niewiernym kochanku i zdradzonej przez niego dziewczynie. Chłopak obiecał, że dochowa wierności, lecz złamał dane słowo i musiał ponieść karę. Został wciągnięty w wir rzeki, a jego duszę zaklęto w drzewie.

Moralność w połączeniu z przyrodą pojawiają się także w „Rybce”. Porzucona przez kochanka dziewczyna topi się w jeziorze. Pozostawia za sobą jednak dziecko, a że kocha je najmocniej na świecie, decyduje się wrócić na ziemię, przybierając postać pół-kobiety i pół-ryby. Nie jest to jedyny wątek w tej balladzie. Dziewczyna każe kochanka i jego nowo poślubioną żonę bardzo dotkliwie. Topi ich w jeziorze.

Sceny grozy i wyrażenia poetyckie podkreślające ich charakter to częste zjawisko w balladach Mickiewicza. Znajdziesz je także w „Powrocie taty” – balladzie opowiadającej o kochającej się rodzinie. Herszta zbójców, którzy chcieli napaść na kupca, urzekły dzieci modlące się o szczęśliwy powrót taty do domu. Dzięki temu odstąpił od napadu.

Wątki miłosne oraz moralne są w niemal wszystkich balladach. Oparcie się na nich pomoże ci zrozumieć, jaka była wizja świata romantycznego. Zgodnie z wierzeniami ludowymi rzeczywistość przenikała się wraz ze światem fantastycznym. O życiu jednostki decydowały uczucia, wiara w Boga i nadzieja na sprawiedliwość. Za winy należało ponieść karę i nie było od tego odwrotu. Natura odgrywała główną rolę. 

W balladach Mickiewicza nie brakuje również innych motywów. Do swoich opowieści dodawał także elementy tragizmu i groteski. Tego typu ironię widać na przykład w „Pani Twardowskiej”, która przestraszyła samego diabła. W obecnym świecie byłoby to traktowane jako pewnego rodzaju zabobon lub obłęd, ale w romantyzmie było postrzegane jako wyższy stopień wtajemniczenia. Coś, czego nie mogli dostrzec zwyczajni ludzie.

Cały cykl „Ballad i romansów” stworzony przez Mickiewicza został potraktowany jako osobisty manifest wyrażający przekonania autora. Jednym słowem, Mickiewicz spisał i opublikował to, w co sam po części wierzył. Uważał, że można nawiązać kontakt z istotami pozaziemskimi, jeśli człowiek się na to otworzy. Współistnienie i połączenie realizmu z fantastyką było zupełnie odmienne od teorii klasycznych.

Ballad Mickiewicza nigdy nie przeniesiono na ekrany, ale były powielane przez rzesze autorów z późniejszych epok. Nie możemy ci zatem polecić nic, co mógłbyś obejrzeć. Jeśli jednak dysponujesz czasem i masz chęć na odrobinę historii, możesz odwiedzić jedno z muzeów poświęconych jego pamięci. Takie miejsce znajduje się w Warszawie, na rynku Starego Miasta. To Muzeum Literatury, które upamiętnia nie tylko Mickiewicza, ale również innych poetów i artystów.

Jeśli chcesz zabłysnąć wiedzą przed swoim nauczycielem, możesz spróbować zapamiętać najważniejsze cechy kompozycyjne ballad. Na pewno ci się to przyda na niejednym sprawdzianie. Poza tym Mickiewicz miał na swoim koncie wiele innych, równie popularnych dzieł i byłoby wspaniale, gdybyś zdołał zapamiętać ich tytuły.

Bardzo ciekawą historią jest poemat pod tytułem „Konrad Wallenrod”, w którym nasz poeta relacjonuje życie jednej z ważnych postaci historycznych. Mickiewicz bardzo lubił dodawać swoim utworom pikanterii i nieco tajemniczości. Wallenrod to kolejne takie dzieło, gdzie czytelnik jest trzymany w niewiedzy, dopóki nie dotrwa do końca opowieści. Ogólnie rzecz biorąc, bardzo ci je polecamy, bo jest to naprawdę ciekawa historia. Jej opracowanie także dla ciebie przygotowaliśmy.

Trochę głupio byłoby nie znać „Pana Tadeusza”, który jest chyba najbardziej znanym dziełem Mickiewicza. Utwór zekranizowano i jest z pewnością dużym ułatwieniem, bo przebrnięcie przez całą książkę dla wielu jest drogą przez mękę. Nie znaczy to, że chcemy cię zniechęcić do przeczytania całości. Mimo trudności naprawdę warto. Film możesz obejrzeć na osłodę długich wieczorów z książką.

To już koniec naszego opracowania i mamy nadzieję, że jesteś zadowolony z podanych tutaj informacji. Poleć je swoim rówieśnikom. Oni też są w potrzebie i na pewno będą ci wdzięczni za to, że jesteś taki koleżeński. Polecamy ci również przeczytanie tomików w całości. Ballady Mickiewicza to dość krótkie utwory, więc musisz poświęcać na nie dużo czasu. Kto wie, może dostrzeżesz szczegóły, o których ci nie powiedzieliśmy i zabłyśniesz jeszcze większą wiedzą, niż dotychczas? Tymczasem, powodzenia na zajęciach!