Oda do młodości - Adam Mickiewicz: opracowanie, streszczenie, interpretacja, PODCAST

Spis treści

1. Oda do młodości - najważniejsze informacje
2. Oda do młodości - Adam Mickiewicz: streszczenie
3. Oda do młodości - podsumowanie
4. I na koniec kilka słów dla ambitnych

Spis treści

1. Oda do młodości - najważniejsze informacje
2. Oda do młodości - Adam Mickiewicz: streszczenie
3. Oda do młodości - podsumowanie
4. I na koniec kilka słów dla ambitnych

Oda to gatunek literacki wywodzący się z antyku. Mickiewicz sięgnął po tę formę wypowiedzi, aby upodobnić swój utwór do wiersza Fryderyka Schillera zatytułowanego „Do Radości”. Zamysł ten idealnie udał się polskiemu poecie. Podobnie jak Schiller, Mickiewicz łączy w swoim tekście elementy oświeceniowe z rodzącym się właśnie romantyzmem, charakteryzującym się okresem „burzy i naporu”, czyli rewolucji. Z tego też powodu dużo w „Odzie do młodości” emocji, entuzjazmu i wiary w kreacyjną siłę młodości, która mocą ducha jest w stanie zmienić zastaną rzeczywistość. Brak akceptacji świata takim, jakim jest oraz próba dokonania zmian wbrew starszym pokoleniom to cechy charakterystyczne dla romantyzmu. Oświeceniowa jest natomiast w wierszu wiara w moc współpracy, braterstwa i podporządkowanie jednostki ogólnemu dobru. Siła entuzjazmu i emocji w tym utworze jest tak duża, że skutecznie zagrzała Polaków do walki o ojczyznę. W trakcie powstania listopadowego hasła z „Ody do młodości” wypisywano na murach Warszawy.

Przeczytaj albo posłuchaj naszego opracowania do końca, a dowiesz się, jakie dokładnie cechy oświeceniowe i romantyczne łączy Mickiewicz w „Odzie do młodości”, a także, jak wypada w wierszu porównanie pokolenia młodych z pokoleniem starych. Zobaczysz również, jak wielką siłę przypisywał poeta młodości. Kto wie, może zainspiruje cię to, by „sięgać, gdzie wzrok nie sięga”? Lektura tego wiersza może być początkiem wspaniałej życiowej przygody.

Oda do młodości - najważniejsze informacje

Pochwała młodości jako siły samoświadomej, mającej zdolność do kreacji nowej rzeczywistości, to główny temat utworu „Oda do młodości” Adama Mickiewicza. Poeta dokonuje w wierszu rozrachunku zastanego porządku świata i dochodzi do wniosku, że jest on ogarnięty marazmem i zniechęceniem. Niezgoda na trwanie w takich realiach nie ogranicza się jednak do słów krytyki. Wręcz przeciwnie. Podmiot liryczny wypowiadający się w „Odzie do młodości” chce zmienić świat, pchnąć go na nowe tory romantycznych ideałów. Pragnie tego dokonać sposobami na wskroś romantycznymi, a więc na drodze rewolucji duchowej. Podmiot wzywa do jedności i braterstwa całe młode pokolenie, wierzy, że grupowe działanie młodzieży musi zakończyć się niechybnym sukcesem. Wiara w siłę przyjaźni, młodości i uczucia jest charakterystyczna dla romantyków, jednak wiarę we współdziałanie poeta zapożyczył od twórców oświeceniowych. Dopiero później w jego twórczości ukształtuje się typowo romantyczny bohater indywidualista, niezrozumiany przez społeczeństwo, skrywający tajemnicę, która wytycza jego los. Takim bohaterem częściowo był także sam Mickiewicz, o czym świadczy między innymi odbiór „Ody do młodości” przez jego przyjaciół.

Utwór powstał w tysiąc osiemset dwudziestym roku. Gatunkowo nawiązuje do poprzedzającej romantyzm epoki oświecenia, w której popularne były klasyczne formy wypowiedzi literackiej, do których należy również oda. Jest to utwór liryczny wywodzący się ze starogreckiej liryki chóralnej, ma podniosły nastrój i pochwalny charakter. Znamienną cechą tego gatunku są również odwołania do mitologii. Utwór Mickiewicza spełnia wszystkie wymogi formalne ody, jednak jego tematyka i słownictwo silnie nawiązują do założeń romantycznych. Obiektem pochwały w „Odzie do młodości” jest młodość rozumiana nie jako etap życia czy stan ducha, ale potężna siła mająca zdolność do tworzenia na równi z mocą boską. Wiersz zawiera gwarancję stworzenia nowego, lepszego świata. W czasach Mickiewicza odczytywany był zarówno w kontekście politycznym, jako zapowiedź odrodzenia się Polski będącej wówczas pod zaborami, jak i jako romantyczny zamysł podporządkowaniu rzeczywistości intuicji i uczuciu. Wiersz powstał w Kownie, gdzie Adam Mickiewicz zarabiał na życie jako nauczyciel. Nie bardzo podobała mu się ta praca, jak i samo Kowno, będące zaściankiem w porównaniu z Wilnem, do którego poeta był przyzwyczajony i gdzie zostawił przyjaciół ze studiów. Tęsknotę i smutek dodatkowo spotęgowały śmierć matki oraz tak zwane książki zbójeckie, czyli lektury europejskich dzieł romantycznych, w których bohater zawsze był nieszczęśliwy i wyobcowany. W tym czasie Mickiewicz czytał dzieła George’a Byrona, Johanna Wolfganga Goethego oraz Fryderyka Schillera. „Oda do młodości” napisana została w duchu utworu „Do Radości” Schillera. Polski czytelnik nie był wówczas przygotowany na tak duży ładunek emocji w poezji, dlatego wiersz Mickiewicza nie przypadł do gustu większości przyjaciół poety. Mimo że zawiera wiele odwołań do haseł Towarzystwa Filomatów, którego jednym z założycieli był właśnie Mickiewicz. Warto wiedzieć, że było to tajne stowarzyszenie studentów i absolwentów Uniwersytetu Wileńskiego. Powołane do życia po to, aby razem się uczyć i rozwijać zainteresowania, z których najważniejszym było tworzenie literatury. Na spotkaniach dyskutowano także o ówczesnej sytuacji zniewolenia narodu polskiego i omawiano koncepcję walki z zaborcą.

Koledzy Mickiewicza traktowali „Odę do młodości” jako poetycki wybryk. Nie mieli zaufania do proponowanego przez poetę zerwania ze zdroworozsądkowym pojmowaniem rzeczywistości. Apele takie przywodziły im na myśl koncepcje lóż masońskich. Masoneria była tajnym, międzynarodowym ruchem społecznym, propagującym duchowe doskonalenie oraz braterstwo wszystkich ludzi bez względu na wyznawaną religię, poglądy czy pochodzenie. Wiersz Mickiewicza rzeczywiście nawiązuje do programu masonerii, nie tylko ze względu na wezwanie do braterstwa wszystkich młodych w walce o lepszy świat, lecz także z uwagi na przypisanie intuicji większej siły niż rozumowi ograniczonemu logiką. Jedynym przyjacielem, który docenił utwór Mickiewicza, był Franciszek Malewski. Nazwał „Odę do młodości” „chrzestną córką Schillera”. Porównanie z uznanym, niemieckim poetą było dużym komplementem dla Mickiewicza, który dopiero szlifował swój talent literacki.

Oda do młodości - Adam Mickiewicz: streszczenie

Ważną cechą „Ody do młodości” jest porównanie świata starych, czyli oświeceniowych konserwatystów, przywiązanych do rozumowego pojmowania rzeczywistości, ze światem młodych. Jaki miałby on być? Mickiewicz szczególną uwagę przywiązywał do siły emocji mających moc sprawczą. Utwór rozpoczyna się podsumowaniem zastanej rzeczywistości, nazwaną przez podmiot liryczny „ludami szkieletów”, którym brakuje serca i ducha – to świat starych. Następnie w apostrofie skierowanej do młodości podmiot liryczny prosi o skrzydła będące symbolem młodości i poetyckiego natchnienia. Pragnie wzlecieć nad martwym światem i dostać się, używając słów poety: „W rajską dziedzinę ułudy:/ Kędy zapał tworzy cudy” i gdzie panuje nadzieja, dzięki której można realizować nowe, śmiałe pomysły, określone w wierszu jako złote malowidła. Przypomnijmy – apostrofa to środek stylistyczny, który jest bezpośrednim zwrotem nadawcy do odbiorcy wiersza. Skrzydła i zawarty w tym obrazie poetyckim motyw lotu to charakterystyczne rekwizyty dla popularnego wśród romantyków motywu nieskończoności, będącego wyrazem chęci osiągnięcia pełni harmonii z naturą. W drugiej zwrotce symbolem starości staje się poradlone, czyli pomarszczone czoło, które chyli się ku ziemi. W związku z tym także wzrok starych skierowany jest w ziemię i obejmuje mniejszą perspektywę. To naturalna kolej rzeczy. Trzecia zwrotka rozpoczyna się kolejną apostrofą do młodości jako siły uwznioślającej, utożsamianej z siłą słońca. Dzięki temu perspektywa młodości jest podniebna i ogarnia całą ziemię, która jest zasłonięta wieczną mgłą, utkaną z gnuśności, czyli powszechnego znudzenia. Pokrywają ją „wody trupie”, czyli nieczuły świat starych, skupionych tylko na własnych korzyściach. Opisując sfermentowane środowisko, poeta używa porównania do mięczaków schowanych we własnych skorupach, do których ograniczają się ich perspektywy. To wywodzące się ze starożytności porównanie było popularne w literaturze oświeceniowej. Człowiek skupiający się tylko na własnych korzyściach doczesnych nie jest przydatny dla świata. Metafora „sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem” jest określeniem samolubów, którzy na nic nie mogą się przydać w społeczeństwie, bo też się nim nie interesują. Wykrzyknienie „to samoluby!” kończące czwartą zwrotkę odnosi się właśnie do postawy starych, rozumianych jako wrogów kreacyjnej siły młodości, a także ojczyzny, potrzebującej walki o wyzwolenie spod rąk zaborców. Jednocześnie podmiot liryczny zapowiada szybkie nadejście końca takiego świata. Jedynie w młodości widzi „słodki nektar żywota”, który będzie podstawą zmian, jakie mają się dokonać na ziemi. Aby to się udało, potrzebna jest współpraca, toteż podmiot wzywa do czynnego udziału w budowaniu nowej, radosnej i wspaniałej rzeczywistości słowami: „Razem młodzi przyjaciele!/ W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele!”. Hasło to jest jeszcze na wskroś oświeceniowe i dalekie od romantycznego indywidualizmu, który poeta dopiero stworzy, między innymi w trzeciej części „Dziadów” w postaci Konrada. Tu nawiązuje do utylitaryzmu, czyli postawy etycznej powstałej w filozofii osiemnastego wieku, zgodnie z którą słuszne postępowanie w życiu to takie, które przysparza jak najwięcej szczęścia dla ogółu. Młodość zdaniem podmiotu lirycznego jest silna jednością i rozumna szałem, czyli emocjami, które dają siłę do osiągania wyznaczonych celów bez względu na utrudnienia.

W duchu utylitaryzmu przedstawiona została również ofiara złożona z samego siebie na ołtarzu wartości ważnych w zastanej rzeczywistości. Podmiot mówi, że „I ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu,/ Jeżeli poległem ciałem/ Dał innym szczebel do sławy grodu”. Ofiara więc ma sens i jest źródłem szczęścia dla tego, który składa ją z samego siebie, o ile przyczynia się do rozwoju innych i przybliża do osiągnięcia zbiorowego celu. Do pojmowania ofiary w ten sposób nie są skłonni starzy, scharakteryzowani wcześniej jako samoluby, gdyż nie obchodzą ich ogólne cele społeczne i rozwój, tylko własne potrzeby i to w dodatku ograniczone do materii. Nie mają potrzeb duchowych, skupiają się na godnym przeżyciu, zatem tylko na tym, aby mieć co jeść i gdzie mieszkać. Taka postawa zdaniem podmiotu lirycznego kłóci się z młodością. Jako siła samoświadoma jest ona zdolna do poświęceń, empatii i ma moc kreowania rzeczywistości, dzięki temu, że kieruje się emocjami. Jej cele są zawsze wzniosłe i skierowane na dobro ogółu. W ich osiągnięciu młodości niestraszna jest stroma droga, którą trzeba iść, aby wywołać rewolucyjne zmiany. Młodzi nie boją się śmierci, walki i ofiary. Ze słabościami podmiot liryczny zaleca walczyć już za młodu. Jako przykład podaje mitologicznego herosa, czyli pół człowieka, pół boga, Heraklesa, który był „dzieckiem w kołysce”, gdy „łeb urwał Hydrze”. Mickiewicz pomylił w tym przypadku fakty z mitologii greckiej. Hydrę lernejską rzeczywiście zdusił Herakles, była to jedna z jego dwunastu prac, jednak stało się to później. W niemowlęctwie zdusił natomiast dwa węże, które miały za zadanie go zabić. Zesłała je Hera, żona Zeusa. Bogini szczerze nienawidziła Heraklesa, który był żywym dowodem małżeńskiej zdrady jej męża. Został poczęty ze związku Zeusa i Alkmeny, żony tebańskiego króla Amfitriona. Gromowładny Zeus użył podstępu – przybrał postać męża królowej i zakradł się do jej sypialni. Gdy urodził się Herakles, ojciec bóg chciał go obdarzyć nieśmiertelnością, dlatego podstawił go do piersi swojej śpiącej żonie Herze. Gdy ta się zbudziła, odtrąciła dziecię. Niemowlę zdążyło jednak napić się jej pokarmu, stając się nieśmiertelne. Dziewięć miesięcy później rozdrażniona całym zajściem Hera próbowała zabić Heraklesa, wpuszczając do pokoju jego i jego brata dwa wielkie węże. Potomek Zeusa szybko sobie z nimi poradził, ratując brata i siebie. Podmiot liryczny w „Odzie do młodości” stawia mitologicznego Heraklesa za wzór do naśladowania. Nie należy przebierać w środkach, jeśli chodzi o bezpieczeństwo najbliższych i swoje. Fragment ten można również interpretować w perspektywie sytuacji zniewolonej Polski. To właśnie w młodzieży tętni siła, dzięki której nowe pokolenie może wywalczyć wolność dla swojego kraju. Moc młodości jest tak wielka, że daje możliwość zduszenia Centaurów, czyli silnych i mądrych ludzi-koni. To kolejne odwołanie do mitologii. Potrafi nawet wydrzeć ofiarę z piekła. Taka postawa zdaniem podmiotu lirycznego zasługuje na najwyższą nagrodę, jaką otrzyma w niebie – świadczą o tym słowa: „Do nieba pójdzie po laury”.

Przeznaczeniem młodości jest sięganie tam, gdzie wzrok nie sięga i łamanie, czego rozum nie złamie, czyli ciągłe przekraczanie ograniczeń materii. Jest to przeświadczenie typowo romantyczne. Romantycy wierzyli, że prawa logiki nie są ostatecznym wyznacznikiem egzystencji, wręcz przeciwnie – doczesność jest chwilowa. W związku z tym to sfera rozwoju duchowego powinna być dla człowieka najistotniejsza, a do niej właśnie należy intuicja oraz świat emocji. I to właśnie te dziedziny są życiodajne, obdarzają mocą kreacji, a więc tworzenia realiów. To, co materialne da się zmierzyć i zważyć, ale można się na tym opierać tylko w życiu doczesnym. O sile młodości podmiot liryczny mówi tak: „orla twych lotów potęga,/ Jako piorun twoje ramię!”. Przypisując młodym cechy natury, stworzonej przez Boga i mającej moc wiecznego trwania w kole ciągłego odradzania, podmiot podkreśla niewyczerpaną siłę młodości. Orzeł to jeden z największych ptaków, lata bardzo wysoko i śmiało sięga po to, czego potrzebuje – jest drapieżnikiem. Moc błyskawicy objawia się natomiast w jednocześnie niszczycielskiej i oczyszczającej sile ognia, który piorun potrafi rozniecić, uderzając o ziemię. Siła młodości jest tym większa, im więcej osób nią obdarzonych ze sobą współpracuje. Dlatego podmiot liryczny w wierszu zachęca, aby zebrać siły i wspólnie ruszyć bryłę ziemi „z posad świata”, a następnie pchnąć ją na nowe tory. Jest to wizja zmian, mających się zrealizować dzięki ideałom romantycznym, które kiełkują w pokoleniu młodych. Nowa rzeczywistość ma się opierać na ideałach duchowych, materia będzie w niej odgrywać rolę drugorzędną. Słowa te są także zapowiedzią sporu między klasykami a romantykami, który wkrótce miał się rozpocząć. Ogniwem zapalnym stały się Mickiewiczowskie „Ballady i romanse”, wydane w tysiąc osiemset dwudziestym drugim roku. Data ta jest przyjmowana jako początek romantyzmu w Polsce. Spór młodych ze starymi dotyczył wizji świata, poezji i metod funkcjonowania w rzeczywistości. W Polsce miał dodatkowo wydźwięk polityczny, ze względu na ówczesną sytuację kraju. Charakterystyczny dla romantyków jest bowiem bunt wobec zastanej rzeczywistości. Za wszelką cenę, nie patrząc na poniesione ofiary, chcieli oni wprowadzić swój własny porządek świata. Aby zmiany mogły zostać zrealizowane, podmiot liryczny w „Odzie do młodości” namawia do jedności myśli i siły ducha. Wartość przypisana grupowemu działaniu jest znamienna dla epoki oświecenia, choć słowa, którymi podmiot do niej namawia, są już utrzymane w duchu romantyzmu: „Zestrzelmy myśli w jedno ognisko,/ I w jedno ognisko duchy!”. W zdaniu tym widoczny jest motyw nieskończoności, czyli poczucia jedności z całym światem. Zagadnienie nieskończoności było bardzo istotne dla epoki romantyzmu. Siła młodości i wspólnego działania nowego pokolenia ma być tak duża, że ziemia „opleśniałej zbywszy się kory,/ Zielone przypomni lata!”, a więc również odmłodnieje. Podmiot liryczny wierzy, że młodość ma równorzędną do mocy boskiej siłę kreacyjną. Dlatego porównuje mające nadejść zmiany do aktu stworzenia świata, w którym Bóg powołał wszystko do istnienia w chaosie nocy i wód słowami: „Stań się!”. W przedwiecznym chaosie podmiot upatruje walkę żywiołów. Uważa również, że właśnie w takim stanie znajduje się ziemia – oplata ją noc głucha, a „żywioły chęci” wciąż jeszcze pozostają ze sobą w stanie wojny. Aby to zmienić, potrzebny jest ogień miłości, czyli bardzo silne uczucie, dzięki któremu „wyjdzie z zamętu świat ducha!”. Nadzieję na powołanie do życia nowej rzeczywistości daje młodość, a gwarancją jej trwania jest szczera przyjaźń rodząca dobre uczucia.

Wiersz kończy się wizją początku zmian, których podstawą jest zniszczenie obecnych realiów. Powitanie nowej rzeczywistości odbywa się na tle pękających nieczułych lodów i odchodzących w zapomnienie przesądów, czyli odejścia do lamusa zastanej rzeczywistości. Dwa ostatnie wersy utworu brzmiące: „Witaj jutrzenko swobody,/ Zbawienia za tobą słońce!” stały się jednym z przewodnich haseł powstania listopadowego, które wybuchło w Warszawie w nocy z dwudziestego dziewiątego na trzydziestego listopada tysiąc osiemset trzydziestego roku. Podczas trwania działań zbrojnych dwuwiersz ten wypisywano na murach miasta. Niestety powstanie listopadowe nie okazało się jutrzenką swobody dla Polaków. Wręcz przeciwnie – zostało przez Rosjan krwawo stłumione, a jego uczestnicy i organizatorzy zostali ukarani śmiercią lub udali się na emigrację. Jednakże zapał, który obudziła w Polakach „Oda do młodości”, był bardzo znaczący i dał im siłę, by walczyć o swoją państwowość.

W „Odzie do młodości” kluczową rolę odgrywają emocje. Nie tylko została im przypisana ogromna wartość, ale poeta podporządkował im także formę wiersza. Strofy o nieregularnej liczbie wersów, obecność przerzutni oraz wykrzyknień świadczą o tym, że najważniejszym przekazem wiersza jest entuzjazm. Jest to zapowiedź nowych tendencji w literaturze, charakterystycznych dla romantyzmu.

Oda do młodości - podsumowanie

Oda do młodości” to utwór z pogranicza oświecenia i romantyzmu. Łączy elementy charakterystyczne dla obydwu epok. Tym, co oświeceniowe w utworze jest:

• gatunek ody,
• wiara w oświeceniowe ideały takie jak: wolność, braterstwo, postęp,
• podporządkowanie jednostki celom społecznym,
• utylitaryzm,
• odwołania do mitologii.

Z kolei cechy romantyczne tego utworu to:

• wiara w siłę młodości i uczucia,
• motyw nieskończoności,
• entuzjazm wypowiedzi,
• wiara w rewolucyjną przemianę świata poprzez duchową siłę,
• sposób obrazowania poetyckiego, włączającego potocyzmy i podporządkowanego wyrażaniu emocji,
• kontrastowy obraz pokoleń.

Motywy, które należy zapamiętać z „Ody do młodości”, to:

• motyw walki o lepszy świat,
• niezłomnej wiary w siłę młodości,
• przyjaźni,
• rewolucyjnego przeobrażenia świata siłą ducha,
• walki młodych ze starymi,
• poświęcenia jednostki dla dobra ogółu,
• młodości jako siły kreacyjnej,
• nieskończoności.

W wierszu nie brak też symboli. Zwróć uwagę na te:

• „Płaz w skorupie” i „wody trupie” czyli symbol pokolenia starych, nieinteresujących się przemianami świata i tym samym nieprzydatnych światu.
• „Serca niebieskie” to symbol pokolenia młodych oraz ich niewinności.
• „Poradlone czoło” – symbol starości, której perspektywy są ograniczone.
• „Jutrzenka swobody” – symbol nadejścia lepszego jutra.

Nawiązania mitologiczne, o których należy pamiętać, to:

• Herakles – będący symbolem siły młodości.
• Centaury – będące symbolem końskiej siły i ludzkiej mądrości.

I na koniec kilka słów dla ambitnych

Określenie „rozumni szałem” pochodzące z „Ody do młodości” Adama Mickiewicza charakteryzuje w literaturze polskiej postawę młodych romantyków, pragnących na drodze rewolucji wejść na literacką scenę.

Okres „burzy i naporu” to określenie przedromantycznego nurtu, który narodził się w literaturze niemieckiej. Swoją nazwę wziął od dramatu Fryderyka Maksymiliana von Klingera, zatytułowanego właśnie „Burza i napór”, po niemiecku „Sturm und Drang”.

Spór pokolenia romantyków z klasykami dotyczył między innymi zasad rządzących światem. Romantycy bardziej niż doświadczenie i rozum cenili intuicję i uczucie. Stąd też popularny w literaturze romantycznej motyw nieskończoności, który był wyrazem pokonywania ograniczeń materii.

Oda to gatunek literacki wywodzący się z antyku. Mickiewicz sięgnął po tę formę wypowiedzi, aby upodobnić swój utwór do wiersza Fryderyka Schillera zatytułowanego „Do Radości”. Zamysł ten idealnie udał się polskiemu poecie. Podobnie jak Schiller, Mickiewicz łączy w swoim tekście elementy oświeceniowe z rodzącym się właśnie romantyzmem, charakteryzującym się okresem „burzy i naporu”, czyli rewolucji. Z tego też powodu dużo w „Odzie do młodości” emocji, entuzjazmu i wiary w kreacyjną siłę młodości, która mocą ducha jest w stanie zmienić zastaną rzeczywistość. Brak akceptacji świata takim, jakim jest oraz próba dokonania zmian wbrew starszym pokoleniom to cechy charakterystyczne dla romantyzmu. Oświeceniowa jest natomiast w wierszu wiara w moc współpracy, braterstwa i podporządkowanie jednostki ogólnemu dobru. Siła entuzjazmu i emocji w tym utworze jest tak duża, że skutecznie zagrzała Polaków do walki o ojczyznę. W trakcie powstania listopadowego hasła z „Ody do młodości” wypisywano na murach Warszawy.

Przeczytaj albo posłuchaj naszego opracowania do końca, a dowiesz się, jakie dokładnie cechy oświeceniowe i romantyczne łączy Mickiewicz w „Odzie do młodości”, a także, jak wypada w wierszu porównanie pokolenia młodych z pokoleniem starych. Zobaczysz również, jak wielką siłę przypisywał poeta młodości. Kto wie, może zainspiruje cię to, by „sięgać, gdzie wzrok nie sięga”? Lektura tego wiersza może być początkiem wspaniałej życiowej przygody.

Oda do młodości - najważniejsze informacje

Pochwała młodości jako siły samoświadomej, mającej zdolność do kreacji nowej rzeczywistości, to główny temat utworu „Oda do młodości” Adama Mickiewicza. Poeta dokonuje w wierszu rozrachunku zastanego porządku świata i dochodzi do wniosku, że jest on ogarnięty marazmem i zniechęceniem. Niezgoda na trwanie w takich realiach nie ogranicza się jednak do słów krytyki. Wręcz przeciwnie. Podmiot liryczny wypowiadający się w „Odzie do młodości” chce zmienić świat, pchnąć go na nowe tory romantycznych ideałów. Pragnie tego dokonać sposobami na wskroś romantycznymi, a więc na drodze rewolucji duchowej. Podmiot wzywa do jedności i braterstwa całe młode pokolenie, wierzy, że grupowe działanie młodzieży musi zakończyć się niechybnym sukcesem. Wiara w siłę przyjaźni, młodości i uczucia jest charakterystyczna dla romantyków, jednak wiarę we współdziałanie poeta zapożyczył od twórców oświeceniowych. Dopiero później w jego twórczości ukształtuje się typowo romantyczny bohater indywidualista, niezrozumiany przez społeczeństwo, skrywający tajemnicę, która wytycza jego los. Takim bohaterem częściowo był także sam Mickiewicz, o czym świadczy między innymi odbiór „Ody do młodości” przez jego przyjaciół.

Utwór powstał w tysiąc osiemset dwudziestym roku. Gatunkowo nawiązuje do poprzedzającej romantyzm epoki oświecenia, w której popularne były klasyczne formy wypowiedzi literackiej, do których należy również oda. Jest to utwór liryczny wywodzący się ze starogreckiej liryki chóralnej, ma podniosły nastrój i pochwalny charakter. Znamienną cechą tego gatunku są również odwołania do mitologii. Utwór Mickiewicza spełnia wszystkie wymogi formalne ody, jednak jego tematyka i słownictwo silnie nawiązują do założeń romantycznych. Obiektem pochwały w „Odzie do młodości” jest młodość rozumiana nie jako etap życia czy stan ducha, ale potężna siła mająca zdolność do tworzenia na równi z mocą boską. Wiersz zawiera gwarancję stworzenia nowego, lepszego świata. W czasach Mickiewicza odczytywany był zarówno w kontekście politycznym, jako zapowiedź odrodzenia się Polski będącej wówczas pod zaborami, jak i jako romantyczny zamysł podporządkowaniu rzeczywistości intuicji i uczuciu. Wiersz powstał w Kownie, gdzie Adam Mickiewicz zarabiał na życie jako nauczyciel. Nie bardzo podobała mu się ta praca, jak i samo Kowno, będące zaściankiem w porównaniu z Wilnem, do którego poeta był przyzwyczajony i gdzie zostawił przyjaciół ze studiów. Tęsknotę i smutek dodatkowo spotęgowały śmierć matki oraz tak zwane książki zbójeckie, czyli lektury europejskich dzieł romantycznych, w których bohater zawsze był nieszczęśliwy i wyobcowany. W tym czasie Mickiewicz czytał dzieła George’a Byrona, Johanna Wolfganga Goethego oraz Fryderyka Schillera. „Oda do młodości” napisana została w duchu utworu „Do Radości” Schillera. Polski czytelnik nie był wówczas przygotowany na tak duży ładunek emocji w poezji, dlatego wiersz Mickiewicza nie przypadł do gustu większości przyjaciół poety. Mimo że zawiera wiele odwołań do haseł Towarzystwa Filomatów, którego jednym z założycieli był właśnie Mickiewicz. Warto wiedzieć, że było to tajne stowarzyszenie studentów i absolwentów Uniwersytetu Wileńskiego. Powołane do życia po to, aby razem się uczyć i rozwijać zainteresowania, z których najważniejszym było tworzenie literatury. Na spotkaniach dyskutowano także o ówczesnej sytuacji zniewolenia narodu polskiego i omawiano koncepcję walki z zaborcą.

Koledzy Mickiewicza traktowali „Odę do młodości” jako poetycki wybryk. Nie mieli zaufania do proponowanego przez poetę zerwania ze zdroworozsądkowym pojmowaniem rzeczywistości. Apele takie przywodziły im na myśl koncepcje lóż masońskich. Masoneria była tajnym, międzynarodowym ruchem społecznym, propagującym duchowe doskonalenie oraz braterstwo wszystkich ludzi bez względu na wyznawaną religię, poglądy czy pochodzenie. Wiersz Mickiewicza rzeczywiście nawiązuje do programu masonerii, nie tylko ze względu na wezwanie do braterstwa wszystkich młodych w walce o lepszy świat, lecz także z uwagi na przypisanie intuicji większej siły niż rozumowi ograniczonemu logiką. Jedynym przyjacielem, który docenił utwór Mickiewicza, był Franciszek Malewski. Nazwał „Odę do młodości” „chrzestną córką Schillera”. Porównanie z uznanym, niemieckim poetą było dużym komplementem dla Mickiewicza, który dopiero szlifował swój talent literacki.

Oda do młodości - Adam Mickiewicz: streszczenie

Ważną cechą „Ody do młodości” jest porównanie świata starych, czyli oświeceniowych konserwatystów, przywiązanych do rozumowego pojmowania rzeczywistości, ze światem młodych. Jaki miałby on być? Mickiewicz szczególną uwagę przywiązywał do siły emocji mających moc sprawczą. Utwór rozpoczyna się podsumowaniem zastanej rzeczywistości, nazwaną przez podmiot liryczny „ludami szkieletów”, którym brakuje serca i ducha – to świat starych. Następnie w apostrofie skierowanej do młodości podmiot liryczny prosi o skrzydła będące symbolem młodości i poetyckiego natchnienia. Pragnie wzlecieć nad martwym światem i dostać się, używając słów poety: „W rajską dziedzinę ułudy:/ Kędy zapał tworzy cudy” i gdzie panuje nadzieja, dzięki której można realizować nowe, śmiałe pomysły, określone w wierszu jako złote malowidła. Przypomnijmy – apostrofa to środek stylistyczny, który jest bezpośrednim zwrotem nadawcy do odbiorcy wiersza. Skrzydła i zawarty w tym obrazie poetyckim motyw lotu to charakterystyczne rekwizyty dla popularnego wśród romantyków motywu nieskończoności, będącego wyrazem chęci osiągnięcia pełni harmonii z naturą. W drugiej zwrotce symbolem starości staje się poradlone, czyli pomarszczone czoło, które chyli się ku ziemi. W związku z tym także wzrok starych skierowany jest w ziemię i obejmuje mniejszą perspektywę. To naturalna kolej rzeczy. Trzecia zwrotka rozpoczyna się kolejną apostrofą do młodości jako siły uwznioślającej, utożsamianej z siłą słońca. Dzięki temu perspektywa młodości jest podniebna i ogarnia całą ziemię, która jest zasłonięta wieczną mgłą, utkaną z gnuśności, czyli powszechnego znudzenia. Pokrywają ją „wody trupie”, czyli nieczuły świat starych, skupionych tylko na własnych korzyściach. Opisując sfermentowane środowisko, poeta używa porównania do mięczaków schowanych we własnych skorupach, do których ograniczają się ich perspektywy. To wywodzące się ze starożytności porównanie było popularne w literaturze oświeceniowej. Człowiek skupiający się tylko na własnych korzyściach doczesnych nie jest przydatny dla świata. Metafora „sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem” jest określeniem samolubów, którzy na nic nie mogą się przydać w społeczeństwie, bo też się nim nie interesują. Wykrzyknienie „to samoluby!” kończące czwartą zwrotkę odnosi się właśnie do postawy starych, rozumianych jako wrogów kreacyjnej siły młodości, a także ojczyzny, potrzebującej walki o wyzwolenie spod rąk zaborców. Jednocześnie podmiot liryczny zapowiada szybkie nadejście końca takiego świata. Jedynie w młodości widzi „słodki nektar żywota”, który będzie podstawą zmian, jakie mają się dokonać na ziemi. Aby to się udało, potrzebna jest współpraca, toteż podmiot wzywa do czynnego udziału w budowaniu nowej, radosnej i wspaniałej rzeczywistości słowami: „Razem młodzi przyjaciele!/ W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele!”. Hasło to jest jeszcze na wskroś oświeceniowe i dalekie od romantycznego indywidualizmu, który poeta dopiero stworzy, między innymi w trzeciej części „Dziadów” w postaci Konrada. Tu nawiązuje do utylitaryzmu, czyli postawy etycznej powstałej w filozofii osiemnastego wieku, zgodnie z którą słuszne postępowanie w życiu to takie, które przysparza jak najwięcej szczęścia dla ogółu. Młodość zdaniem podmiotu lirycznego jest silna jednością i rozumna szałem, czyli emocjami, które dają siłę do osiągania wyznaczonych celów bez względu na utrudnienia.

W duchu utylitaryzmu przedstawiona została również ofiara złożona z samego siebie na ołtarzu wartości ważnych w zastanej rzeczywistości. Podmiot mówi, że „I ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu,/ Jeżeli poległem ciałem/ Dał innym szczebel do sławy grodu”. Ofiara więc ma sens i jest źródłem szczęścia dla tego, który składa ją z samego siebie, o ile przyczynia się do rozwoju innych i przybliża do osiągnięcia zbiorowego celu. Do pojmowania ofiary w ten sposób nie są skłonni starzy, scharakteryzowani wcześniej jako samoluby, gdyż nie obchodzą ich ogólne cele społeczne i rozwój, tylko własne potrzeby i to w dodatku ograniczone do materii. Nie mają potrzeb duchowych, skupiają się na godnym przeżyciu, zatem tylko na tym, aby mieć co jeść i gdzie mieszkać. Taka postawa zdaniem podmiotu lirycznego kłóci się z młodością. Jako siła samoświadoma jest ona zdolna do poświęceń, empatii i ma moc kreowania rzeczywistości, dzięki temu, że kieruje się emocjami. Jej cele są zawsze wzniosłe i skierowane na dobro ogółu. W ich osiągnięciu młodości niestraszna jest stroma droga, którą trzeba iść, aby wywołać rewolucyjne zmiany. Młodzi nie boją się śmierci, walki i ofiary. Ze słabościami podmiot liryczny zaleca walczyć już za młodu. Jako przykład podaje mitologicznego herosa, czyli pół człowieka, pół boga, Heraklesa, który był „dzieckiem w kołysce”, gdy „łeb urwał Hydrze”. Mickiewicz pomylił w tym przypadku fakty z mitologii greckiej. Hydrę lernejską rzeczywiście zdusił Herakles, była to jedna z jego dwunastu prac, jednak stało się to później. W niemowlęctwie zdusił natomiast dwa węże, które miały za zadanie go zabić. Zesłała je Hera, żona Zeusa. Bogini szczerze nienawidziła Heraklesa, który był żywym dowodem małżeńskiej zdrady jej męża. Został poczęty ze związku Zeusa i Alkmeny, żony tebańskiego króla Amfitriona. Gromowładny Zeus użył podstępu – przybrał postać męża królowej i zakradł się do jej sypialni. Gdy urodził się Herakles, ojciec bóg chciał go obdarzyć nieśmiertelnością, dlatego podstawił go do piersi swojej śpiącej żonie Herze. Gdy ta się zbudziła, odtrąciła dziecię. Niemowlę zdążyło jednak napić się jej pokarmu, stając się nieśmiertelne. Dziewięć miesięcy później rozdrażniona całym zajściem Hera próbowała zabić Heraklesa, wpuszczając do pokoju jego i jego brata dwa wielkie węże. Potomek Zeusa szybko sobie z nimi poradził, ratując brata i siebie. Podmiot liryczny w „Odzie do młodości” stawia mitologicznego Heraklesa za wzór do naśladowania. Nie należy przebierać w środkach, jeśli chodzi o bezpieczeństwo najbliższych i swoje. Fragment ten można również interpretować w perspektywie sytuacji zniewolonej Polski. To właśnie w młodzieży tętni siła, dzięki której nowe pokolenie może wywalczyć wolność dla swojego kraju. Moc młodości jest tak wielka, że daje możliwość zduszenia Centaurów, czyli silnych i mądrych ludzi-koni. To kolejne odwołanie do mitologii. Potrafi nawet wydrzeć ofiarę z piekła. Taka postawa zdaniem podmiotu lirycznego zasługuje na najwyższą nagrodę, jaką otrzyma w niebie – świadczą o tym słowa: „Do nieba pójdzie po laury”.

Przeznaczeniem młodości jest sięganie tam, gdzie wzrok nie sięga i łamanie, czego rozum nie złamie, czyli ciągłe przekraczanie ograniczeń materii. Jest to przeświadczenie typowo romantyczne. Romantycy wierzyli, że prawa logiki nie są ostatecznym wyznacznikiem egzystencji, wręcz przeciwnie – doczesność jest chwilowa. W związku z tym to sfera rozwoju duchowego powinna być dla człowieka najistotniejsza, a do niej właśnie należy intuicja oraz świat emocji. I to właśnie te dziedziny są życiodajne, obdarzają mocą kreacji, a więc tworzenia realiów. To, co materialne da się zmierzyć i zważyć, ale można się na tym opierać tylko w życiu doczesnym. O sile młodości podmiot liryczny mówi tak: „orla twych lotów potęga,/ Jako piorun twoje ramię!”. Przypisując młodym cechy natury, stworzonej przez Boga i mającej moc wiecznego trwania w kole ciągłego odradzania, podmiot podkreśla niewyczerpaną siłę młodości. Orzeł to jeden z największych ptaków, lata bardzo wysoko i śmiało sięga po to, czego potrzebuje – jest drapieżnikiem. Moc błyskawicy objawia się natomiast w jednocześnie niszczycielskiej i oczyszczającej sile ognia, który piorun potrafi rozniecić, uderzając o ziemię. Siła młodości jest tym większa, im więcej osób nią obdarzonych ze sobą współpracuje. Dlatego podmiot liryczny w wierszu zachęca, aby zebrać siły i wspólnie ruszyć bryłę ziemi „z posad świata”, a następnie pchnąć ją na nowe tory. Jest to wizja zmian, mających się zrealizować dzięki ideałom romantycznym, które kiełkują w pokoleniu młodych. Nowa rzeczywistość ma się opierać na ideałach duchowych, materia będzie w niej odgrywać rolę drugorzędną. Słowa te są także zapowiedzią sporu między klasykami a romantykami, który wkrótce miał się rozpocząć. Ogniwem zapalnym stały się Mickiewiczowskie „Ballady i romanse”, wydane w tysiąc osiemset dwudziestym drugim roku. Data ta jest przyjmowana jako początek romantyzmu w Polsce. Spór młodych ze starymi dotyczył wizji świata, poezji i metod funkcjonowania w rzeczywistości. W Polsce miał dodatkowo wydźwięk polityczny, ze względu na ówczesną sytuację kraju. Charakterystyczny dla romantyków jest bowiem bunt wobec zastanej rzeczywistości. Za wszelką cenę, nie patrząc na poniesione ofiary, chcieli oni wprowadzić swój własny porządek świata. Aby zmiany mogły zostać zrealizowane, podmiot liryczny w „Odzie do młodości” namawia do jedności myśli i siły ducha. Wartość przypisana grupowemu działaniu jest znamienna dla epoki oświecenia, choć słowa, którymi podmiot do niej namawia, są już utrzymane w duchu romantyzmu: „Zestrzelmy myśli w jedno ognisko,/ I w jedno ognisko duchy!”. W zdaniu tym widoczny jest motyw nieskończoności, czyli poczucia jedności z całym światem. Zagadnienie nieskończoności było bardzo istotne dla epoki romantyzmu. Siła młodości i wspólnego działania nowego pokolenia ma być tak duża, że ziemia „opleśniałej zbywszy się kory,/ Zielone przypomni lata!”, a więc również odmłodnieje. Podmiot liryczny wierzy, że młodość ma równorzędną do mocy boskiej siłę kreacyjną. Dlatego porównuje mające nadejść zmiany do aktu stworzenia świata, w którym Bóg powołał wszystko do istnienia w chaosie nocy i wód słowami: „Stań się!”. W przedwiecznym chaosie podmiot upatruje walkę żywiołów. Uważa również, że właśnie w takim stanie znajduje się ziemia – oplata ją noc głucha, a „żywioły chęci” wciąż jeszcze pozostają ze sobą w stanie wojny. Aby to zmienić, potrzebny jest ogień miłości, czyli bardzo silne uczucie, dzięki któremu „wyjdzie z zamętu świat ducha!”. Nadzieję na powołanie do życia nowej rzeczywistości daje młodość, a gwarancją jej trwania jest szczera przyjaźń rodząca dobre uczucia.

Wiersz kończy się wizją początku zmian, których podstawą jest zniszczenie obecnych realiów. Powitanie nowej rzeczywistości odbywa się na tle pękających nieczułych lodów i odchodzących w zapomnienie przesądów, czyli odejścia do lamusa zastanej rzeczywistości. Dwa ostatnie wersy utworu brzmiące: „Witaj jutrzenko swobody,/ Zbawienia za tobą słońce!” stały się jednym z przewodnich haseł powstania listopadowego, które wybuchło w Warszawie w nocy z dwudziestego dziewiątego na trzydziestego listopada tysiąc osiemset trzydziestego roku. Podczas trwania działań zbrojnych dwuwiersz ten wypisywano na murach miasta. Niestety powstanie listopadowe nie okazało się jutrzenką swobody dla Polaków. Wręcz przeciwnie – zostało przez Rosjan krwawo stłumione, a jego uczestnicy i organizatorzy zostali ukarani śmiercią lub udali się na emigrację. Jednakże zapał, który obudziła w Polakach „Oda do młodości”, był bardzo znaczący i dał im siłę, by walczyć o swoją państwowość.

W „Odzie do młodości” kluczową rolę odgrywają emocje. Nie tylko została im przypisana ogromna wartość, ale poeta podporządkował im także formę wiersza. Strofy o nieregularnej liczbie wersów, obecność przerzutni oraz wykrzyknień świadczą o tym, że najważniejszym przekazem wiersza jest entuzjazm. Jest to zapowiedź nowych tendencji w literaturze, charakterystycznych dla romantyzmu.

Oda do młodości - podsumowanie

Oda do młodości” to utwór z pogranicza oświecenia i romantyzmu. Łączy elementy charakterystyczne dla obydwu epok. Tym, co oświeceniowe w utworze jest:

• gatunek ody,
• wiara w oświeceniowe ideały takie jak: wolność, braterstwo, postęp,
• podporządkowanie jednostki celom społecznym,
• utylitaryzm,
• odwołania do mitologii.

Z kolei cechy romantyczne tego utworu to:

• wiara w siłę młodości i uczucia,
• motyw nieskończoności,
• entuzjazm wypowiedzi,
• wiara w rewolucyjną przemianę świata poprzez duchową siłę,
• sposób obrazowania poetyckiego, włączającego potocyzmy i podporządkowanego wyrażaniu emocji,
• kontrastowy obraz pokoleń.

Motywy, które należy zapamiętać z „Ody do młodości”, to:

• motyw walki o lepszy świat,
• niezłomnej wiary w siłę młodości,
• przyjaźni,
• rewolucyjnego przeobrażenia świata siłą ducha,
• walki młodych ze starymi,
• poświęcenia jednostki dla dobra ogółu,
• młodości jako siły kreacyjnej,
• nieskończoności.

W wierszu nie brak też symboli. Zwróć uwagę na te:

• „Płaz w skorupie” i „wody trupie” czyli symbol pokolenia starych, nieinteresujących się przemianami świata i tym samym nieprzydatnych światu.
• „Serca niebieskie” to symbol pokolenia młodych oraz ich niewinności.
• „Poradlone czoło” – symbol starości, której perspektywy są ograniczone.
• „Jutrzenka swobody” – symbol nadejścia lepszego jutra.

Nawiązania mitologiczne, o których należy pamiętać, to:

• Herakles – będący symbolem siły młodości.
• Centaury – będące symbolem końskiej siły i ludzkiej mądrości.

I na koniec kilka słów dla ambitnych

Określenie „rozumni szałem” pochodzące z „Ody do młodości” Adama Mickiewicza charakteryzuje w literaturze polskiej postawę młodych romantyków, pragnących na drodze rewolucji wejść na literacką scenę.

Okres „burzy i naporu” to określenie przedromantycznego nurtu, który narodził się w literaturze niemieckiej. Swoją nazwę wziął od dramatu Fryderyka Maksymiliana von Klingera, zatytułowanego właśnie „Burza i napór”, po niemiecku „Sturm und Drang”.

Spór pokolenia romantyków z klasykami dotyczył między innymi zasad rządzących światem. Romantycy bardziej niż doświadczenie i rozum cenili intuicję i uczucie. Stąd też popularny w literaturze romantycznej motyw nieskończoności, który był wyrazem pokonywania ograniczeń materii.