Kronika polska - Gall Anonim: streszczenie, opracowanie

Słuchaj Gall Anonim - Kronika Polska

Spis treści

1. Kronika polska - Gall Anonim: najważniejsze informacje
2. Kronika polska - streszczenie
3. Kronika polska - opracowanie
4. Na koniec kilka słów dla ambitnych

„Kronika polska” Galla Anonima to tak naprawdę łaciński zapis dziejów Polski za panowania Bolesława Krzywoustego i jego poprzedników. Powstała w latach tysiąc sto dwanaście - tysiąc sto szesnaście, kiedy autor otrzymał gościnę na dworze księcia. Kronika dotyczy ściśle historii Polski i losów władców naszego kraju, dlatego uznano ją za jedno z najstarszych dzieł narodowych.

Gall Anonim to jedynie pseudonim nadany autorowi, który został wynajęty do napisania dzieła przez samego Bolesława Krzywoustego. Do dziś nie wiadomo, kim był ten człowiek, ale podobno nie pochodził z Polski i zamierzał zostać duchownym. W kronice jest wzmianka, że miał niebawem złożyć śluby zakonne. Spekulowano, że pochodził z Węgier, o czym świadczyć miała jego doskonała znajomość tamtych rejonów, lecz nie był to jego rodzimy kraj. Analiza kroniki pokazała, że z pochodzenia był najprawdopodobniej Francuzem i należał do opactwa benedyktynów, lecz nie umiano potwierdzić tej informacji. Po Gallu Anonimie nie zachowały się żadne inne źródła, które umożliwiłyby weryfikację tych założeń.

Gall stworzył „Kronikę polską” z wdzięczności za gościnę na książęcym dworze. Swoje dzieło napisał w języku łacińskim, zarówno prozą, jak i wierszem, co świadczy o kunszcie literackim autora. Utwór powstał na podstawie gotowych zapisków i przekazów ustnych. Zabrakło w nim chronologii wydarzeń, ponieważ Gall skupił swoją uwagę na bohaterach i ich wojennych wyczynach.

Ówczesna Polska została opisana jako ziemia pełna dobrobytu i kraj niezwykle wytrzymały. Autor zaznaczył, że mimo tylu walk i ataków ze strony wroga, nie poddała się. Było to z jego strony wyrazem uznania i podziwu dla naszych rodaków.

Następcą francuskiego mnicha i równie dobrym kronikarzem był Wincenty Kadłubek. Opisane przez niego wydarzenia różniły się od tych przedstawionych przez Galla. Kadłubek był bardzo zapatrzony w Kościół, co miało odzwierciedlenie w jego notatkach. Gall wolał stać z boku i o zdarzeniach informował czytelnika z pewnym dystansem. Ciekawe, prawda? Przecież Gall Anonim też należał do duchowieństwa, a jednak nie podzielał opinii Kadłubka w wielu kwestiach. 

Jeśli chcesz się dowiedzieć trochę więcej, wysłuchaj do końca naszego opracowania. Przyda ci się nie tylko na języku polskim. Kto wie, może zabłyśniesz wiedzą także przed nauczycielem historii?

Kronika polska - Gall Anonim: najważniejsze informacje

Kronika to utwór historiograficzny, opowiadający historię władców oraz ich czynów. Pod względem literackim jest to typowy dla epoki średniowiecza utwór epicki, który łączy elementy legendy, opowieści i baśni. W „Kronice polskiej” Galla Anonima dominuje proza, ale nie brakuje tam też innych gatunków literackich, na przykład wiersza, listów, przedmowy, a także podsumowań i epilogów. Język kroniki jest bogaty w środki stylistyczne takie jak metafory, porównania i liczne epitety. Poszczególne zdania są napisane prozą rytmiczną, co oznacza, że podzielono je na człony zawierające podobną liczbę sylab. Dodatkowo niektóre głoski i właśnie sylaby są powtarzane celowo, co w literaturze nazywa się aliteracją. Możesz o tym wspomnieć na lekcji. Nauczyciel może być zaskoczony, ale i zadowolony, że interesujesz się takimi pojęciami.

Kronika Anonima opiera się na trzech księgach. W pierwszej autor opisuje dzieje panowania dynastii Piastów oraz śmierć Chrobrego. W drugiej przedstawia postać Bolesława Krzywoustego, a w trzeciej jego czyny i dokonania. W tym czasie wplata też inne wątki, które nie są bezpośrednio związane z osobą księcia.

Wróćmy jeszcze na chwilę do kroniki jako utworu historiograficznego. Jest ona opowieścią o dziejach władców i ich wojennych dokonaniach, ale warto pamiętać o punkcie widzenia kronikarza. W kronikach fajne jest to, że te same zdarzenia mogą być opisane w różny sposób. Jak to mówią, „punkt widzenia zależy od punktu siedzenia”. W „Kronice polskiej” Galla Anonima władcy są przedstawieni jako sprawiedliwi, odważni i przywiązani do swoich poddanych. U Kadłubka z kolei są zdrajcami, oszustami i ogólnie rzecz biorąc, bardzo złymi ludźmi.

Jeśli mowa o bohaterach, to głównym bohaterem w „Kronice polskiej” jest Bolesław Krzywousty – książę małopolski, śląski i sandomierski. Autor przedstawił go jako jednego z najlepiej zapowiadających się władców. W kronice opisał wydarzenia przed jego narodzinami, tuż po nich oraz czasy młodości Krzywoustego. Jednym z ważnych fragmentów kronik była relacja z pola bitwy pod Głogowem, w której młody książę wykazał się wielką odwagą i lojalnością wobec swoich żołnierzy. Zyskał nawet przydomek „księcia, który nigdy nie śpi”, ponieważ wydawało się, że jest obecny na polu walki non stop bez jakiejkolwiek chwili odpoczynku. 

W swoich kronikach Gall nie pominął także innych władców, między innymi Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Ten drugi był dla francuskiego mnicha władcą idealnym. Według autora Krzywousty powinien naśladować Chrobrego, a nawet być od niego lepszy, ponieważ nie ma drugiego takiego króla. Anonim wspomina też o konflikcie innego Bolesława – Śmiałego z biskupem Stanisławem. Takie przechodzenie z władcy do władcy jest trochę nielogiczne, dlatego Anonimowi wiele razy zarzucano, że opisywał wyłącznie te fakty, których ideologia była mu bliska, a pomijał inne.

Zdania na temat konfliktu nie podzielał Wincenty Kadłubek, który uważał Śmiałego za zdrajcę. Według niego król zabił biskupa Stanisława ze Szczepanowa, a zwłoki duchownego poćwiartował. Gall Anonim nie wypowiada się na ten temat aż tak dosadnie. Twierdzi, że nie wie, co było tak naprawdę powodem konfliktu między władcą a biskupem. Ubolewa za to nad śmiercią Chrobrego, opisując ją i upadek Polski w „Pieśni o śmierci Bolesława”. 

Spróbuj zapamiętać tych bohaterów, ponieważ to oni stale przewijają się w księgach „Kroniki Polskiej”, a ich charakterystykę na pewno będziesz omawiał na lekcjach. To: 

• •Bolesław Krzywousty – książę ziemi małopolskiej, sandomierskiej i śląskiej;
• •Bolesław Chrobry – władca Polski pochodzący z dynastii Piastów i pierwszy koronowany król naszego kraju. Był również księciem Czech w latach  tysiąc trzy - tysiąc cztery;
• •Bolesław Śmiały – nazywano go Szczodrym. Panował w latach tysiąc siedemdziesiąt sześć - tysiąc siedemdziesiąt dziewięć. Według niektórych  skazał na śmierć biskupa Stanisława ze Szczepanowa, za co wiele osób go potępiało. Jego pradziadkiem był Bolesław Chrobry.

Dzieło Galla Anonima bardzo często nazywa się „Kroniką trzech Bolesławów”, choć bohaterami opowieści są też inni książęta z rodu Piastów, jak Mieszko I, który chciał poślubić księżniczkę czeską – Dobrawę. Zgodę na ślub z Dąbrówką, bo tak też ją nazywano, uzyskał dopiero wtedy, gdy przyjął sakrament chrztu. Było to ważne wydarzenie w państwie polskim. Datuje się je na rok dziewięćset sześćdziesiąty szósty i na pewno będziesz o tym mówić na lekcji historii.

To już wszystko w niezbędnym minimum, ale zachęcamy, abyś został z nami jeszcze trochę. Streścimy, a potem podsumujemy najważniejsze fragmenty tego utworu.

Kronika polska - streszczenie

W „Kronice polskiej” ważną rolę odgrywa księga pierwsza, której rozpoczęcie i zakończenie to relacja z narodzin Bolesława Krzywoustego i, mimo że jest on głównym bohaterem kroniki, to ta księga należy do Bolesława Chrobrego. W oczach Galla Anonima jest on najlepszym i najbogatszym władcą, sprawiedliwym i słuchającym jednej ze swoich mądrych żon. Ma ich przecież cztery, lecz tylko jedna – Emnilda – ma na niego tak duży wpływ, że król okazuje miłosierdzie skazanym na śmierć, choć sam bez namowy żony nigdy by tego nie zrobił. Na cześć ocalałych ma być wydane przyjęcie. Bolesław odmawia w nim udziału, twierdząc, że wspólnie z wojskiem musi stać na straży bram zamku, aby móc zareagować w razie ataku wroga. Dla Chrobrego najważniejsze jest bezpieczeństwo poddanych.

Bolesław jest też szlachetny. Gdy umiera biskup praski, Wojciech, który później został świętym Kościoła katolickiego, wykupuje jego ciało i rozkazuje pochować biskupa w Gnieźnie. Króla cechuje także odwaga i męstwo. Widać to chociażby w chwili najazdu na Ruś, którą władca chce podbić w ramach zemsty za brak zgody na ślub z księżniczką. Bolesław nie ucieka z pola walki, mimo że jest na przegranej pozycji. Gdy jego żołnierzom braknie sił, sam wkracza w środek bitwy i pokonuje wrogów.

Chrobry ma również swoje przemyślenia odnośnie do śmierci. Twierdzi, że jest w stanie oddać kostusze cały swój majątek, ale chciałby, aby nie zabierała ona jego wojaków. Niestety jego chęci nie robią na śmierci wrażenia, a i niebawem o niego samego się upomni. Zanim król umrze, zwoła jeszcze na naradę najbardziej zaufane osoby i przekaże im to, co miał okazję zobaczyć w swojej wizji. Wie, że po jego śmierci Polska stanie w obliczu problemów, z którymi będzie musiała się zmierzyć. Odejście władcy jest dla poddanych i żon króla wielkim dramatem, co jedna z nich demonstruje w pieśni żałobnej.

Schedę po zmarłym władcy przejmuje jego syn Mieszko II, lecz nie umie rządzić tak, jak ojciec. Nie potrafi tego również jego syn Kazimierz, nazywany Odnowicielem, ani wnuk Mieszka Bolesław, określany Śmiałym lub Szczodrym. Ten ostatni popada zresztą w konflikt z krakowskim biskupem. Za męczeńską śmierć duchownego przyjdzie mu zapłacić wysoką cenę. Zostaje wygnany na Węgry, a władzę przejmuje jego brat Władysław Herman. Nie ma on jednak potomka, który mógłby zasiąść na tronie po jego śmierci. Herman modli się o to do świętego Idziego. Dużo też pielgrzymuje i prosi o wsparcie mnichów benedyktyńskich, mimo że ma już jednego syna, lecz jest on z nieprawego łoża. W końcu Bóg spełnia jego prośbę. Rodzi mu się kolejny syn – Bolesław, które zyskuje przydomek Krzywousty. Narodziny księcia są wielkim wydarzeniem, ponieważ poddani mają nadzieję, że będzie on równie dobrym władcą, co jego pradziadek – Bolesław Chrobry.

Gall Anonim opisuje młodość Krzywoustego w drugiej księdze „Kroniki”. Chwali go za odwagę, męstwo i pracowitość. Jest dumny, że Bolesław przedkłada inne, ważne rzeczy nad zabawę. Wyraża nadzieję, że będzie równie sprawiedliwy i miłosierny, jak Chrobry, którego mnich bardzo cenił w roli władcy. Osiągnięcia księcia Gall relacjonuje w księdze trzeciej.

Ważnym fragmentem utworu jest opis bitwy pod Głogowem, w której brał udział Bolesław. Mimo znacznego osłabienia wojska, nie przestraszył się wroga. Swoich przeciwników pokonał też w bitwie o Nakło, wykazując się sprytem i nie lada odwagą. Zdobycie miasta kończy ostatnią księgę Kroniki.

To już koniec streszczenia fragmentów utworu, ale nie naszego opracowania. Zbierzemy teraz w całość wszystkie najważniejsze fakty.

Kronika polska - opracowanie

„Kronika polska” Galla Anonima nazywana jest najstarszym dziełem narodowym, choć napisano ją w języku łacińskim. Przedstawione w niej fakty są ściśle związane z naszym krajem. Gall stworzył swoje dzieło na specjalne zamówienie księcia Bolesława Krzywoustego, jednak nie zawierało ono, typowej dla tego gatunku, chronologii zdarzeń. Utwór zaliczono do „gesta” – gatunku literackiego, który stał się potem popularny w średniowiecznej literaturze francuskiej. Utwory gatunku „gesta” nie zawierały dat zdarzeń, ale czyny i osiągnięcia bohaterów przedstawione w kilku połączonych ze sobą wątkach.

Dzieło Anonima jest klasycznym przykładem prozy rymowanej skomponowanej z trzech części. Każda z nich rozpoczyna się listem, po którym pojawia się skrót wydarzeń, a dopiero potem właściwa treść z podziałem na mniejsze fragmenty, czyli podrozdziały. Postaraj się zapamiętać ten układ. 

W „Kronice polskiej” rolę narratora pełni autor. Opisywane przez niego wydarzenia są przedstawione w formie epizodów, a nie osądów. Kolejne wątki wiąże ze sobą osoba bohatera. Gall dąży do przedstawienia historii w sposób obiektywny, dlatego rzadko wyraża swoje zdanie na jakiś temat. Stosuje wiele ogólnych sformułowań, by nie narzucać czytelnikowi konkretnego punktu widzenia.

W „Kronice polskiej” najważniejsza jest osoba Bolesława Krzywoustego. Nie zabrakło tam również jego pradziadka Bolesława Chrobrego. Gall wyraźnie go cenił i wychwalał na każdym kroku. Dla mnicha był on ideałem władcy, o czym świadczy ton pochwalny w wielu fragmentach utworu. Anonim przedstawił Chrobrego jako sprawiedliwego, miłosiernego i troskliwego. Uważał, że powinien być wzorem dla innych władców. Chwalił też jego dokonania wojenne, które według niego miały duże znaczenie dla Polski.

Jednak w „Kronice” głównym bohaterem jest Krzywousty, prawnuczek Chrobrego, który według Galla miał zadatki na równie dobrego władcę. Mnich poświęcił życiu księcia aż dwie księgi z trzech, porównując jego rządy z rządami jego przodków. Utożsamiał też Krzywoustego z postaciami biblijnymi. Wyrażał zachwyt nad jego odwagą, męstwem i sprytem.

Powtórzmy to jeszcze raz. Bolesław Chrobry był ideałem władcy, a jego prawnuk, nazywany Krzywoustym, miał szansę na godne reprezentowanie narodu polskiego, podobnie jak jego dziadek.

Powoli zbliżamy się do końca opracowania, ale nie obędzie się bez wisienki na torcie. Na pewno chciałbyś zabłysnąć wiedzą przed nauczycielami, prawda? Nic prostszego! Wystarczy zapamiętać jeszcze co nieco z historii.

Na koniec kilka słów dla ambitnych

Z „Kroniki polskiej” korzystali inni autorzy. Wśród nich był Wincenty Kadłubek, który swoją wersję dziejów przedstawił u schyłku dwunastego wieku. Jego zapis różnił się od opowieści Anonima, ponieważ Kadłubek był mocno związany z duchowieństwem i znacznie poszerzył wątek męczeńskiej śmierci krakowskiego biskupa Stanisława. Miał też odmienne zdanie na temat władców, których Gall z takim zachwytem opisywał. Kronikę stworzył na zamówienie syna Krzywoustego – Kazimierza, którego nazywano Sprawiedliwym. Jednak nie był jedynym kronikarzem, który opierał się na utworze Galla Anonima. Jego zupełnie odmienną wersję stworzył Jan Długosz, który dodał do historii daty i ułożył je w porządku chronologicznym.

Potem o „Kronice polskiej” na długi czas zapomniano. Po raz pierwszy wydrukowano ją w tysiąc siedemset czterdziestym dziewiątym roku, a później dopiero w tysiąc osiemset dwudziestym czwartym. Znane jest jej opracowanie autorstwa Jana Wincentego Bandtkiego oraz Romana Grodeckiego. Rękopisy „Kroniki” można zobaczyć w Bibliotece Narodowej w Warszawie i w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie. 

Jeśli daleko ci do fana bibliotek, obejrzyj filmy historyczne o czasach panowania władców z dynastii Piastów. Jeden z nich nosi tytuł „Gniazdo”. To polska produkcja wyreżyserowana przez Jana Rybkowskiego. Pochodzi z roku tysiąc dziewięćset siedemdziesiątego czwartego i opowiada o czasach Mieszka I. W filmie pojawia się też postać jego syna Bolesława. Możesz także poszukać serialu dokumentalnego z dwa tysiące dwunastego roku, który nosi tytuł „Tajemnice początków Polski”.