Sukcesów Horacego i jego znaczenia dla rozwoju literatury, a poezji w szczególności, nie sposób przecenić. To od niego wywodzą się dwa słynne hasła, które na języku polskim mogłeś słyszeć nie raz. „Non omnis moriar” i „exegi monumentum”, czyli odpowiednio: „nie wszystek umrę” i “wzniosłem pomnik trwalszy niż ze spiżu”. Obydwa te hasła i utwory, z których pochodzą, budują wiarę w moc poezji, której nie pokona nawet śmierć. To poezja i wszelka inna forma twórczości zapewniają pamięć o człowieku na wieki. Tę wiarę dał nam właśnie Horacy. Zaczerpnęli ją od niego Jan Kochanowski i Juliusz Słowacki, mówiący „że zostanie po nim ta siła fatalna”, a także wielu innych twórców. Bo właściwie, po co pisać poezję, jeśli się nie wierzy, że przetrwa ona dłużej niż my?
Horacy to nie tylko wielki piewca siły poezji, ale i twórca, który przeszedł dość znaczącą ewolucję poglądów. Od zatwardziałego epikurejczyka hołdującego maksymie „chwytaj dzień” stał się z czasem bardziej stanowczym stoikiem powtarzającym, że czyste sumienie i wewnętrzna harmonia znacznie ułatwia codzienne życie, łatwiej sobie człowiek wtedy radzi z troskami i nieszczęściami, które, tak czy siak, kiedyś pewnie na niego spadną.
Przeczytaj do końca, a dowiesz się, dlaczego „List do Pizonów” to jeden z najważniejszych traktatów starożytności, co to znaczy, że poeta wzniósł pomnik trwalszy od spiżu i kim był Mecenas opiekujący się Horacym. Zacznijmy jednak od najważniejszych informacji.
Horacy - utwory wybrane. Najważniejsze informacje
Horacy to jeden z najwybitniejszych poetów rzymskich. Określano go mianem poety „złotego środka” ze względu na wyznawany przez niego stoicyzm, choć trzeba pamiętać, że filozofii tej Horacy nie promował od samego początku swojej twórczości i zaprzyjaźnił się z nią dopiero z czasem. Szczytowe osiągnięcia Horacego przypadają na czasy rządów cesarza Oktawiana Augusta, choć wcześniej poeta był świadkiem wielkiego bałaganu, który powstał po zamordowaniu Juliusza Cezara.
W tym samym czasie, kiedy pisał Horacy, swoje utwory tworzyli również Wergiliusz (autor „Eneidy”, czyli kontynuacji „Iliady”) i Owidiusz (słynący przede wszystkim jako autor poezji miłosnej oraz równie słynnych „Metamorfoz”). To Wergiliusz wprowadził Horacego do kręgu Gaiusa Cilniusa Maecenasa, o którym dalej skrótowo będziemy mówić Mecenas - arystokraty etruskiego, który wspierał twórców różnego rodzaju sztuk.
Horacy jest znany jako autor:
- „Satyr” oraz „Epod” – wierszy satyrycznych, obydwa typy były pochwałą epikurejskiego modelu życia i krytyką stoicyzmu;
- „Pieśni” – ód, zwanych także Carminami – Horacy uchodzi za autora tego gatunku, będzie bardzo ważną inspiracją między innymi dla Jana Kochanowskiego;
- „Listów” – przede wszystkim o charakterze moralizatorskim;
- „Listu do Pizonów”, który uważany jest za drugi obok „Poetyki” Arystotelesa traktat o literaturze i zasadach nią rządzących.
Horacy pisał utwory bardzo zróżnicowane pod względem tematyki. Były to między innymi: utwory miłosne, biesiadne, pieśni refleksyjne, patriotyczne, sławiące bogów i cesarzy, pieśni o nieśmiertelnej sile poezji, roli poety i zasadach sztuki poetyckiej.
Światopogląd Horacego opierał się przede wszystkim na epikureizmie i stoicyzmie. Do swojej filozofii życiowej dochodził jednak dość długo. Ostateczna jej wersja jest swego rodzaju połączeniem stoicyzmu z epikureizmem. Samą poezję w tym duchu wyróżnia zaś refleksyjność, obserwacja świata z dystansu. Poezja ta była bogata również w wątki mitologiczne i ludowe.
Utwory Horacego mają przede wszystkim wymiar uniwersalny, nieograniczający się do konkretnego miejsca i czasu. Trzeba jednak pamiętać, że również spora ich część poświęcona była Oktawianowi Augustowi i Rzymowi pod jego rządami, a więc dotyczy pierwszego wieku przed naszą erą. Niemało utworów było też dedykowanych Mecenasowi, ale same dedykacje nie miały wpływu na tematykę dzieł.
Bohaterem utworów Horacego jest człowiek poszukujący sensu i prawdy życia, szukający drogi postępowania w świecie. Wiele dzieł poświęconych jest również poecie i jego postawie. Kolejnym bohaterem jest oczywiście Oktawian August oraz jego rodzina. Warto także pamiętać, że część pierwszych satyr Horacego wymierzona była w konkretnych twórców i krytyków.
Horacy - streszczenia utworów
Objęcie całej twórczości Horacego to zadanie na pół życia, dlatego wybraliśmy dla ciebie trzy jego ważne utwory. Dwa pierwsze to pieśni, w tym oda ze słynnym wersem „exegi monumentum” oraz „List do Pizonów”, o którym również warto pamiętać.
Horacy - Wybudowałem pomnik
Ta pochodząca z trzeciego tomu pieśni Horacego oda tak naprawdę nosi tytuł „Ad Melpomenem musam”, czyli „Do Muzy Melpomeny”. Cały świat zna ją jednak pod tytułem „Exegi monumentum”. Znaczenie oryginalnego tytułu przez większość utworu może pozostać niezrozumiałe. Sytuacja zmienia się w ostatniej strofie, gdzie rzeczywiście pojawia się wezwanie do Melpomeny (greckiej muzy tragedii) w formie apostrofy. Omawiany wiersz Horacego zamyka właściwie pierwsze trzy tomy „Pieśni”. Jak wiadomo, czwartej sam Horacy nie planował, namówił go do tego Oktawian August. „Exegi monumentum” można więc uznać za pewne podsumowanie określonego etapu w twórczości Horacego. Tym bardziej że podmiot liryczny można tutaj dość jednoznacznie utożsamiać z poetą. Wskazuje na to odesłanie do rodzinnego miasta Horacego oraz obecne w utworze podsumowanie dotychczasowej twórczości. Horacy jest dumny z własnego dorobku. Można wręcz uznać, że jest chwalipiętą, ale w tamtym czasie miał już prawo mówić o własnej wielkości i sławie. Z poety trzeciego szeregu stał się jednym z najważniejszych rzymskich twórców tamtego okresu, a jak się później okaże, również jednym z ważniejszych poetów wszech czasów.
„Wybudowałem pomnik...” to przykład liryki bezpośredniej w formie wyznania. Wskazuje na to wyraźnie przyjęcie przez podmiot liryczny formy pierwszej osoby liczby pojedynczej. Adresatami są najprawdopodobniej ludzie żyjący w tym samym czasie co autor. Podmiot liryczny zaznacza, że to właśnie oni będą dalej mówić o jego chwale i przekazywać ją dalej.
Pierwszych pięć wersów to obraz „exegi monumentum”, a więc pomnika trwalszego niż spiż. Co to oznacza? Że Horacy wzniósł swoją poezją pomnik właściwie niezniszczalny, trwalszy od spiżu, materiału, z którego wykonywano posągi zwycięzcom igrzysk. Przedstawienie to jest oczywiście jedynie symboliczne, chodzi jednak o zaakcentowanie siły poezji. Podkreślenie ogromu pomnika wyższego od królewskich piramid, jego niezniszczalności i wiecznej trwałości, odporności na deszcze, siłę Akwilonu (czyli wyjątkowo niebezpiecznego północnego wiatru) oraz niszczącą siłę historii ma pokazać moc poezji i jej wielkość, której nie sposób dorównać. Żadna rzecz materialna, którą prędzej czy później można zniszczyć, nie może dorównać poezji.
Horacy jawi się tutaj jako wyraziciel przekonania greckich i rzymskich twórców, którzy wierzyli, że to właśnie ich twórczość zapewni im nieśmiertelną sławę. Nikt jednak nie miał odwagi napisać wiersza, w którym przyznałby się do tego tak jawnie, jak zrobił to Horacy. Podmiot liryczny ma odwagę mówić o potędze swojej poezji, która sprawi, że jakaś cząstka poety będzie wiecznie żywa nawet po jego śmierci.
Podmiot liryczny wierzy, że będzie tak wieczny, jak pozycja Wielkiego Kapłana (pontifeksa) i towarzyszącej mu Wielkiej Westalki. Jednocześnie Horacy marzy o tym, aby w jego rodzinnym miasteczku, dalekiej rzymskiej prowincji, wiedziano, że to on jako pierwszy podbił Italię swoją twórczością.
Kończąca utwór apostrofa - nie myl z apostrofem, a zatem apostrofa do Melpomeny, czyli muzy tragedii, to prośba o zwieńczenie jego trudu przez nałożenie mu na głowę wieńca laurowego, co miałoby symbolizować uhonorowanie poety przez boga poezji – Apollina.
O „Exegi monumentum” warto pamiętać także od strony zabiegów formalnych zastosowanych w tym utworze. Jest pozbawiony znaków interpunkcyjnych, wielkie litery pojawiają się jedynie w momencie rozpoczęcia przez podmiot liryczny nowej myśli, strofy nie tworzą zaś zamkniętej całości, ponieważ łączy je przerzutnia – myśl wyrażona w jednej strofie dokończona zostaje dopiero w kolejnej.
Horacy - Do Apollina
Znany jest przede wszystkim pod tytułem pochodzącym z incipitu. W polskim tłumaczeniu brzmi on albo: „O co poeta prosi Apollina”, albo: „Czego wieszcz żąda, o co Apollina Prosi”. Oda pochodzi z pierwszego tomu „Pieśni”. Jest to utwór wyjątkowo uroczysty, napisany patetycznym i podniosłym stylem. Gatunek ody zapoczątkowany właściwie przez Horacego był wykorzystywany przede wszystkim do chwalenia wielkich ludzi, wydarzeń, czynów. W tym przypadku chodzi o poświęcenie nowej świątyni Apollina, boga poezji i wyroczni. Wydarzenie to miało miejsce na Palatynie dziewiątego października dwudziestego ósmego roku przed naszą erą. Jej fundatorem był oczywiście Oktawian August. Ufundowanie świątyni miało być formą dziękczynienia za odniesione przez władcę zwycięstwo pod Akcjum. Pierwsza strofa utwierdza w przekonaniu o uroczystym charakterze utworu. Pewną nieścisłość wprowadza już jednak obraz podmiotu lirycznego, którym jest wieszcz. Co więcej, nie mówi on o samym momencie poświęcenia świątyni, a o święcie, które miało miejsce parę dni później. O ile początkowo może wydawać się, że utwór będzie hymnem pochwalnym, dziękczynnym, przeznaczonym do odśpiewania, o tyle okazuje się, że jest to właściwie liryka bezpośrednia. Podmiot liryczny, którego postać można utożsamiać z Horacym, przedstawia swój własny światopogląd, choć nie robi tego od razu. Utwór zamknięty jest charakterystyczną klamrą – na pytanie zawarte w pierwszej strofie, o to, czego może żądać poeta, odpowiedź następuje dopiero w strofie ostatniej.
Podmiot liryczny pokazuje, że część osób pragnie od Apollina uzyskać dostatnie życie, osiągnąć bogactwo. Podmiot liryczny mówi jednak, że on nie potrzebuje dóbr materialnych. Jako przykłady wymienia „zbiory Kalabrii” (a więc wino, oliwę z oliwek, owce), a także złoto i kość indyjską. On do życia potrzebuje niewiele, jego szczęście bowiem skoncentrowane jest wokół zupełnie innych pragnień.
Ostatnia strofa przypominająca modlitwę podmiotu lirycznego do Apollina pokazuje, że prosi on o zdrowie, mądrość, umiejętność korzystania z tego, co ma. Prosi także o ochronę przed starością i tym, co jest z nią nieuchronnie związane. Prosi w końcu o natchnienie i wydaje się, że to właśnie ono jest tutaj najważniejsze, jest także wynikiem wszystkich innych pragnień poety.
Utwór do Apollina jest wyjątkowo malarski, nie brakuje w nim różnorodnych epitetów. Warto zwrócić uwagę także na mnogość wspomnianych wcześniej przerzutni.
Horacy - List do Pizonów
„List do Pizonów” to zupełnie inny rodzaj tekstu. To list poetycki zaadresowany do konsula Gneusa Pizona i jego dwóch synów. Pizon także był poetą i Horacy, pisząc do niego, traktował go jak towarzysza pracy. Utwór ten nie jest jednak rodzajem prywatnej korespondencji. Wręcz przeciwnie. To jeden z najważniejszych starożytnych traktatów poetyckich. Horacy zwraca w nim uwagę na konieczność stworzenia spójnego utworu, umiejętnego dobierania wyrazów, stworzenia odpowiedniego metrum (a więc rytmu utworu). Podkreśla konieczność dopasowania stylu do treści i charakteru osoby, która ma utwór deklamować. Pamiętaj, wtedy dzieła nie były pisane do czytania, a do wygłaszania. Kolejny ważny postulat to niezatrzymywanie się na pięknie i dążenie do oddziaływania na słuchacza. Horacy zwraca również uwagę na to, że autor może korzystać z dorobku literackiego i tradycji i jedynie ją powielać lub wymyślać oryginalny materiał. Nawet jeśli przyjmie pierwszą drogę, to musi wykazać się samodzielnością, oryginalnością i kunsztem. Szczególnie wysokie wymagania Horacy formułuje wobec twórców tragedii (w czym jest bardzo podobny do Arystotelesa i jego ideałów zawartych w „Poetyce”). Autor tragedii powinien dobrze orientować się w cechach każdego z wieków ludzkich (dziecięcym, młodzieńczym, dorosłym i starczym) i zgodnie z nim przedstawiać swoich bohaterów, a także bardzo uważnie kontrolować bieg zdarzeń na scenie. Horacy zwraca też uwagę na chór. Według autora „Listu do Pizonów” najtrudniej napisać dramat satyrowy, ponieważ balansuje on między komedią a tragedią. Zdaniem Horacego to właśnie poezja rzymska ma szansę połączyć naukę moralną z przyjemnością. Na końcu Horacy zwraca uwagę, że dzieło trzeba cały czas dopracowywać i być uważnym na głosy krytyki.
Horacy - kim był i jak tworzył?
Biografię Horacego znamy tylko z jednego źródła. Jest to „Vita Horatii”, które napisał Swetoniusz, słynny rzymski historyk. Nie jest to jednak typowa biografia, ponieważ Swetoniusz większość informacji na temat życia Horacego zaczerpnął z jego własnych utworów, a nie z innych dokumentów.
Horacy tak naprawdę nazywał się Quintus Horatius Flaccus. Urodził się w sześćdziesiątym piątym roku przed naszą erą w Wenuzji, rzymskiej kolonii w południowych Włoszech. Był synem wyzwoleńca, który miał niewielki folwark pod Wenuzją. Rodzice Horacego nie byli bogaci, ale starali się zapewnić mu jak najlepsze wykształcenie. Dość szybko ojciec dostrzegł wyjątkowe zdolności i talent syna, więc wyjechał z młodym Horacym do Rzymu, aby tam syn mógł uczyć się u najlepszych, razem z synami senatorów i innych ważnych osób w państwie. Ojciec był przekonany, że pełny rozwój Horacego w Wenuzji, prowincjonalnym miasteczku o ograniczonych możliwościach, nie będzie możliwy. Podczas pobytu w Rzymie czuwał nad nauczaniem i wychowaniem syna. W domu sam uczył go optymizmu i zadowolenia z życia. To ojciec nauczył Horacego uważnej obserwacji świata i ludzi. Jego zdaniem to właśnie obserwacja innych jest najlepszą nauką życia, zasad postępowania i kształtowania własnej godności. Syn przyjął te nauki i kontynuował je w dorosłym życiu, czego wyrazem była właśnie jego poezja. Nie tylko więc mądrość książkowa, ale i ta płynąca z obserwacji życia złożyły się na etos Horacego. Tutaj również można upatrywać źródeł oryginalnego kształtu Horacjańskich satyr, które nie karciły odbiorców wprost, ale przez ośmieszanie wad i nierozsądnych zachowań wskazywały lepszą drogę postępowania.
Horacy naukę w Rzymie rozpoczął w roku pięćdziesiątym piątym w szkole gramatycznej Orbiliusza. Już wtedy czytał „Odyseję” Homera w jednym z przekładów, uczył się także greki. Najprawdopodobniej „Iliadę” przeczytał już w oryginale. Ojciec zadbał również, aby miał gdzie studiować. Na studia Horacy udał się do Aten w roku czterdziestym czwartym. Uczył się tam filozofii. Poznał też swojego przyszłego mecenasa i protektora – Tibullę, a także syna Cycerona. Naukę przerwała wojna, wywołana zabójstwem Juliusza Cezara. Kiedy zabójcy – Brutus i Kasjusz – przybyli do Aten, byli witani entuzjastycznie, więc szybko przystąpili do formowania wojsk. Horacy również brał udział w wojnie, dosłużył się nawet stopnia trybuna wojskowego, czyli dowódcy legionu. Ostatecznie jednak opowiedzenie się po stronie Brutusa nie wyszło mu na dobre, stracił bowiem cały majątek. W tym czasie ojciec już prawdopodobnie nie żył i Horacy musiał sobie poradzić sam.
Zaczął więc od początku. Zdobył posadę pisarza u kwestora (czyli sędziego śledczego i oskarżyciela publicznego), ale jego największym pragnieniem i celem było zdobycie pozycji cenionego literata. Dopiero po zakończeniu zmagań wojennych zaczął pisać pierwsze utwory. Między innymi dzięki poparciu Wergiliusza został przyjęty do grona autorów otoczonych opieką Mecenasa. Był to bogaty arystokrata i doradca Oktawiana Augusta, spadkobiercy Juliusza Cezara, przyszłego cesarza rzymskiego, który wspierał twórców różnego rodzaju sztuk. To od jego nazwiska pochodzi określenie wsparcia finansowego udzielanego artystom. Już po kilku latach Horacy dostał od Mecenasa posiadłość w górach sabińskich, co zmieniło jego pozycję materialną i status społeczny. Stał się ważną osobistością, na co wpływ miało również to, że Horacy utrzymywał dobre stosunki z Oktawianem Augustem, który cenił bardzo wysoko jego twórczość. Już po tym, jak został cesarzem, zaproponował mu nawet stanowisko swojego sekretarza (co było ogromną nobilitacją), ale Horacy, tłumacząc się chorobą, odmówił. Oktawian nadal go jednak cenił, zlecił mu między innymi napisanie „Pieśni stulecia”, a więc hymnu na uroczystości rozpoczęcia nowego wieku. To także Oktawian August namówił Horacego do napisania czwartej i ostatniej księgi liryków.
Horacy zmarł w wieku pięćdziesięciu siedmiu lat. Chwilę wcześniej zmarł jego Mecenas. Grób poety znajduje się na cmentarzu eskwilińskim w Rzymie.
Horacy - problematyka twórczości
Pierwszy okres twórczości przypada na lata czterdzieści-trzydzieści przed naszą erą. Walki po śmierci Juliusza Cezara to bardzo ważny czas nie tylko w historii Rzymu, ale i w rozwoju literatury. Wtedy to bowiem twórcy bardzo mocno zwrócili się w stronę literatury greckiej, którą przez większość czasu uważano za gorszą. W tym czasie Wergiliusz kończył swoje „Bukoliki” i „Georgiki”, a Horacy pisał satyry oraz epody, czyli utwory wywodzące się z tradycji greckiej składające się ze strof zawierających dwa specjalnie skonstruowane wersy. Można to porównać do okresu klasycyzującego w polskim oświeceniu. Wtedy też zwracano się w stronę klasycznych i zapomnianych wzorców. Tutaj było podobnie. Większość utworów Horacego dedykowana była wtedy Mecenasowi. Z kolei satyry poety były kontynuacją gatunku pochodzącego z rzymskiej tradycji literackiej. Jego twórcą był Lucilius. Satyry Horacego były jednak mniej ostre, łagodniejsze, zbliżające się do jakiegoś rodzaju moralizatorskiej gawędy. Były z pewnością wyrazem epikurejskiego modelu życia, a więc „carpe diem”, czyli chwytaj dzień i nie myśl za bardzo o przyszłości. Horacy wyśmiewając stoicki model życia, w tamtym okresie twórczości ostro krytykował.
Drugi etap to twórczość dojrzała przypadająca na lata trzydzieści-dwadzieścia trzy. Zwieńczeniem tego okresu są pierwsze trzy księgi ód Horacego. Na początku swojej twórczości i jeszcze wchodząc w wiek dojrzały, Horacy nie był sławny, był po prostu jednym z wielu twórców, nad którymi roztoczono opiekę. Pod koniec lat dwudziestych sytuacja wyglądała już zupełnie inaczej. Horacy był określany mianem „pieśniarza rzymskiej liry”, cieszył się bardzo dużą popularnością i sławą. Z pewnością wpływ na to miała także tematyka jego utworów. W tym czasie zaczął pisać dzieła o charakterze politycznym. Bardzo mocno akcentował swoje poparcie dla Oktawiana Augusta. Twórczość Horacego nie ograniczała się jednak do polityki. Zaczął pisać przede wszystkim ody – tak zwane Carmina. Miały one na ogół od pięciu do dziesięciu strof po cztery wersy. Podejmowały tematykę miłosną, biesiadną, mówiły o przyjaźni, zwrócone były do bogów, część miała charakter refleksyjny, część polityczny. W tym okresie Horacy odszedł od epikureizmu na rzecz jeszcze nie tak dawno krytykowanego stoicyzmu.
W ostatnim etapie twórczości skupił się przede wszystkim na twórczości retorycznej, czego wyrazem była pierwsza księga „Listów” i słynny list otwierający, w którym Horacy tłumaczył, że z racji wieku porzuca poezję na rzecz rozważań o prawdzie i mądrości. Przyjęły one formę listu poetyckiego. Tutaj ponownie króluje stoicyzm, z domieszką epikureizmu, jednak zdecydowanie to idea złotego środka, równowagi, zachowania umiaru i harmonii wewnętrznej były najważniejszymi hasłami dla Horacego.
Na polecenie Oktawiana Augusta Horacy napisał hymn na rozpoczęcie nowego wieku, w którym opowiedział o potędze rzymskiego cesarza. Zachęcony przez Augusta napisał również ostatni tom ód, w którym skupił się przede wszystkim na cesarzu i jego rodzinie. Znaleźć tutaj można jednak trzy piękne pieśni o potędze i nieśmiertelności poezji. W tym samym czasie powstała również druga księga „Listów” zawierająca słynny „List do Pizonów”, który traktować należy jako traktat o poezji, który obok „Poetyki” napisanej przez Arystotelesa, jest najważniejszym dziełem o charakterze krytycznoliterackim pochodzącym ze starożytności. To tutaj pada postulat jednolitości, spójności dzieła literackiego, a także wyraźna deklaracja, że dzieło literackie zawsze jest produktem wrodzonego talentu i pracy nad własnym kunsztem literackim. Horacy jawi się jako rozjemca także innych sporów wokół poezji. Opowiada się między innymi za tym, że poezja w równym stopniu powinna uczyć i dostarczać przyjemności. Bardzo ciekawym wątkiem pojawiającym się w „Liście do Pizonów” jest kwestia naśladownictwa, czyli mimesis. Horacy może nie podejmuje tego wątku wprost, natomiast zaznacza, że jeśli chce się wzruszyć czytelnika tak naprawdę, to trzeba najpierw przeżyć samemu to, o czym będzie się pisać. Horacy zakłada więc, że przedstawienia, które są wyłącznie produktem fantazji i bogatej wyobraźni autora, nie są w stanie w pełni wzruszyć odbiorców.
Masz jeszcze chwilę, żeby posłuchać? Na koniec kilka słów dla ambitnych
Fajnie wiedzieć, że twórczość Horacego uważa się za szczytowe osiągnięcie klasycyzmu epoki Augusta. Ogromnie cenione są nie tylko jego utwory, ale i rozważania nad samą sztuką tworzenia. Warto pamiętać, że dokonuje ich nie tylko w „Liście do Pizonów”, lecz także w „Liście do Augusta” i „Liście do Florusa”, przy czym „List do Pizonów” jest najsłynniejszy.
„List do Pizonów” nazywa się także „Sztuką poetycką” lub księgą „O sztuce poetyckiej”. Liczy aż czterysta siedemdziesiąt sześć wersów. Horacy, przygotowując uwagi o poezji i jej tworzeniu oraz praktyczne wskazówki dla piszących, odnosi się do trzech głównych zagadnień: tematu, formy i samego poety. Jest to wypowiedź metapoetycka, ale i normatywna, to znaczy, że Horacy wskazuje wprost: takie rozwiązanie jest dobre, takie lepsze, a takie najlepsze, a takie zupełnie nie wchodzi w grę. Za niezbywalny warunek sukcesu poezji uznał konieczność przestrzegania wymienionych przez siebie zasad. Sztuka jego zdaniem składała się z określonych zasad i sposobów tworzenia, których trzeba było po prostu przestrzegać. Mimo iż sam był twórcą, który ustanowił właściwie nowoczesny kształt ody, nie był wcale zwolennikiem łamania reguł i tworzenia „po swojemu”. W sztuce i w życiu zalecał zachowanie umiaru i harmonii.
Od nazwiska Horacego stworzone zostało określenie „horacjanizm” oznaczające nurt w poezji czytelnie nawiązujący do twórczości rzymskiego poety. Bardzo ważnym elementem tego nurtu były rozważania dotyczące zasad i cech twórczości poetyckiej oraz znaczenia poezji w życiu człowieka. Horacjanizm wyróżniał się również:
- refleksyjnością,
- powściągliwością i umiarem w wyrażaniu uczuć,
- dążeniem do zapanowania nad emocjami odbiorcy,
- dążeniem do stworzenia formy doskonałej w oparciu o prosty styl,
- wykorzystaniem wątków mitologicznych.
Horacjanizm mógł także odwoływać się do określonej postawy wobec życia polegającej na połączeniu stoicyzmu i epikureizmu z dążeniem do poszukiwania „złotego środka”. Pod tym względem horacjanizm wyróżnia:
- życie chwilą z jednoczesną pamięcią o umiarze i harmonii,
- brak przywiązania do dóbr materialnych,
- przekonanie o wieczności poezji.
Przekonania te dzielili z Horacym między innymi Francesco Petrarka, Jan Kochanowski, Kazimierz Sarbiewski, a także francuscy poeci Plejady. Twórczość Horacego stanowi też ważny kontekst dla wielu wierszy Zbigniewa Herberta.
